مرکز عدالت برای کودکان: تلفن هوشمند و دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت و شبکههای اجتماعی، به یک دغدغه مهم برای والدین در همه جای دنیا تبدیل شده و این پرسش را ایجاد کرده که «دسترسی کودکان و نوجوانان به تلفن همراه و شبکههای اجتماعی از چه سنی مناسب است؟»
آنچه روشن است و در تحقیقات متعدد نشان داده اینکه تلفن همراه هوشمند میتواند تاثیرات منفی بر سلامت روانی کودکان داشته باشد و هرچه کودکان از سنین کمتر به تلفن همراه هوشمند دسترسی داشتهاند از سلامتروان پایینتری برخوردارند. نتایج تحقیقات انجام شده توسط Sapien Labs روی ۲۷ هزار و ۹۶۹ جوان ۱۸ تا ۲۴ ساله در ۴۱ کشور جهان نشان میدهد که ۷۴ درصد دخترانی که از سن شش سالگی به تلفن هوشمند دسترسی داشتهاند استرس و چالش بیشتری در تحصیل داشتهاند، حال آنکه این عدد برای کسانی که اولین تلفن هوشمند خود را در سن ۱۵ سالگی در اختیار گرفتهاند ۵۲ درصد بوده است. همین تحقیق روی پسرها نشان میدهد که ۴۲ درصد پسرانی که از ۶ سالگی و ۳۶ درصد پسرانی که از ۱۸ سالگی به تلفن همراه دسترسی پیدا کردهاند، استرس بیشتری داشتهاند.
دسترسی محدود و آموزش یک ضرورت است
سمیرا حقوقی، روان درمانگر در پاسخ به پرسشی در مورد «سن مناسب برای دسترسی به اینترنت و تلفن همراه»، ابتدا بر این نکته تاکید میکند که باید با مساله دسترسی کودکان به تلفن همراه برخورد واقعبینانه داشت. او به «مرکز عدالت برای کودکان» میگوید: «کودکان، گوشیهای موبایل را به عنوان بخشی جداییناپذیر از زندگی آدمی مشاهده میکنند. هرچقدر استفاده خانواده و بزرگترها از اینترنت و گوشی موبایل در معرض دید کودکان بیشتر باشد، احتمال جلب توجه و وابستگی کودک و نوجوان به اینترنت و موبایل بالاتر میرود. لذا مهمتر از توجه به سن مناسب دسترسی به کودک، خانوادهها باید بدانند نوجوانانی که عزتنفس بالاتری دارند و در عین حال فرصتهای ابراز وجود در زندگی واقعی را دارند، نسبت به نوجوانانی که عزتنفس پایینتری دارند و یا نوجوانانی که فرصتهای کافی برای تعاملات واقعی و متهورانه را ندارند، کمتر فضای اینترنت و روابط مجازی را به ارتباطات واقعی ترجیح میدهند.
او اضافه میکند: موضوع مهم دیگر، میزان آگاهی خانواده است. اینکه والدین تا چه میزانی از اهمیت امنیت آنلاین، اثرهای ماندگار دیجیتالی و خطرات احتمالی اطلاعات دقیقی دارند. چه میزانی از دانش و آگاهی در مورد فضاها و پلتفرمهای مختلف دارند و چگونه با فرزندان خود تعامل میکنند؟ اگر خانوادهای گوشی خود را روی یوتیوب میگذارد تا فرزند خردسالش غذا بخورد، و این روند تا نوجوانی برای هر رفتار دیگری ادامه پیدا میکند، انتظار مدیریت زمان استفاده از تلفن همراه یا اینترنت در نوجوانی به نظر غیرمنطقی میرسد.
به گفته سمیرا حقوقی، ترس بیش از اندازه و تهدیدهای دروغین هم میتوانند تاثیر بالعکس داشته باشند. مثلا خانوادههایی که به محض اینکه متوجه باز شدن اکانت تیکتاک فرزندشان میشوند، فرزندشان را به خطرات تجاوز و سواستفاده عکسها در فضای مجازی و … نهیب میدهند، به عبارتی به فرزندان خود اعلام میکنند که ما نگران هستیم اما اطلاعات کافی هم نداریم. بدین ترتیب، فرزند، به نگرانی والدین اعتبار موثر نخواهد داد و آنها را بیش از حد نگران تصور خواهد کرد. به نظر میرسد، ایجاد تعادل و پرداختم به فعالیتهای موثر اینترنتی براساس سن و افزایش آگاهی و دانش نسبت به فضاهای مجازی و سواد دیجیتال، همه در سلامت فرزندان اهمیت دارند.
سمیرا حقوقی بر این باور است که سن شروع استفاده از گوشی همراه نبایستی قبل از ۶ سالگی باشد. او میگوید: از ۶ تا ۸ سالگی هم دسترسی بدون محدودیت به رسانهها و دادههای اینترنتی، انتخاب مناسبی برای کودکان نیست. بخصوص که کودک هنوز قوای شناختی برا تشخیص خطر را به صورت بالغانه ندارد. لذا انتخابهای ناموثر از مشاهده یک تصویر ترومابرانگیز تا برقراری ارتباط آسیبرسان میتواند، پیامدهای این بیتوجهی باشد.
این رواندرمانگر با اشاره به نتایج تحقیقات علمی میگوید: استفاده و جذابیت گوشی موبایل و اینترنت و فضاهای مجازی و رسانههای اجتماعی به طرز چشمگیری در ۱۳ سالگی، افزایش مییابد. بخصوص که نوجوان در این سن احتمالا در رسانههای اجتماعی مثل تیک تاک و اینستاگرام هم میتواند تعاملاتی را ایجاد کند.
او با توضیح اینکه در سنین ۸ تا ۱۲ سالگی، اینترنت برای مشاهدههای ویدئوها و انیمیشنهای آموزشی، تماشای کارتون و یا تماس با خانواده به صورت ویدئویی با بازه کمتر از دو ساعت به طور کلی میتواند یک رویه مورد استفاده باشد میگوید: در این سنین خانواده بایستی فرصتها و فعالیتهای فیزیکی و جهان واقعی مناسب کودک را شناسایی کنند و کودک را در معرض فرصتهایی برای ابراز وجود سلامت خود تا جای ممکن قرار دهند.
سمیرا حقوقی ۱۳ تا ۱۸ سالگی را چالشبرانگیزترین زمان ممکن در این رابطه می داند و تصریح میکند: فارغ از خطرآمیز بودن یا امن بودن افراد، استفاده بیش از ۲ یا ۳ ساعت اینترنت منجر به اضطراب و تاثیرگذاری بر فرایندهای شناختی نوجوان خواهد شد. در این سنین افراد اطلاعات خود را از اینترنت بدست میآورند. گاهی اطلاعات، برای سن آنها غیرضروری است و گاهی اطلاعات معتبر نیستند. لذا آگاهی و اطلاعات خانواده برای تشخیص و آموزش نحوه تشخیص اطلاعات معتبر از غیرمعتبر نقش ویژهای دارد. به عبارتی در سنین کودکی محدودیت و کنترل مستقیم و در سنین بالاتر آگاهی، آموزش، همراهی، و تشویق به برقراری تعادل و حمایت از آنان در برابر آسیبهای احتمالی اهمیت دارد. فرزند ما بایستی فضای امنی را برای گفتگو در مورد تنشهای احتمالی حاصل از فضای اجتماعی، رسانهها و … داشته باشد. والدین بایستی ابتدا آگاهی خود را بالا ببرند و گفتگوهای منظم در مورد استفاده مسئولانه از اینترنت، رفتار محترمانه در فضای مجازی، دستکاری هیجانی، قلدرمآبی، رفتارهای تعاملی سالم و آسیبزا، فواید استفاده از تکنولوژی و نحوههای سلامت و مفید استفاده از فضاهای اینترنتی، حقوق کودک و حفظ حریم شخصی، جراتمندی و تاثیر فشارهای اجتماعی بر روان انسان و امنیت همیشگی خانواده برای حمایت از فرزندان میتواند راهگشا باشد. همچنین، والدین بایستی نسبت به تغییرات خلقی، رفتاری، عملکردی و رفتاری فرزندان خود حساس باشند و در صورت مشاهده تغییرات چشمگیر و غیر متناسب با شرایط، یا بروز الگوهای رفتاری و هیجانی ناموثر، از کمک حرفهای برای کمک به فرزندان خود استفاده کنند.
نسل مضطرب و توصیه به استفاده از شبکههای اجتماعی از ۱۶ سالگی
زاک رائوچ ( Zach Rausch ) استاد دانشگاه نیویورک در کتاب خود با عنوان «نسل مضطرب» با بیان اینکه «سن ۱۱ تا ۱۴ سالگی دوره بالاترین آسیبپذیری در دوران بلوغ است»، آورده: در کلاس هفتم، که تقریباً بین سنین ۱۲ تا ۱۳ سال است، بیشترین میزان قلدرمآبی از هر کلاس دیگری وجود دارد، بنابراین به تاخیر انداختن استفاده از تلفنهای هوشمند میتواند از تشدید مسئله جلوگیری کند. او توصیه کرده که «دسترسی کودکان به تلفن هوشمند را تا سن ۱۴ سالگی و اجازه استفاده از شبکههای اجتماعی را تا سن ۱۶ و یا کمی بیشتر به تعویق بیاندازید.»
به باور این استاد دانشگاه، نباید به دانشآموزان حتی در مقطع دبیرستان اجازه داد تلفن همراه داشته باشند.
