مرکز عدالت برای کودکان: «آیا یک آهنگ پاپ می‌تواند حقوق کودکان را نقض کند؟» یک دادگاه در کلمبیا در پاسخ می‌گوید: «آری» و حکم به توقف انتشار یک آهنگ داده است.
دادگاهی در کلمبیا حکم داده است که آهنگ «+57» از هنرمندان کلمبیایی کارول جی، جی بالوین و چند هنرمند دیگر، حقوق کودکان را نقض می‌کند. به گزارش آسوشیتدپرس، این دادگاه هنرمندان را موظف کرده که «از انتشار موسیقی‌هایی که حقوق کودکان و نوجوانان را نقض می‌کنند، خودداری کنند.»
موضوع این آهنگ که دادگاه کلمبیایی را به چنین حکمی واداشته، مربوط به اشعاری در آهنگ است که می‌توان آنها را به عنوان جنسی‌سازی یک دختر نوجوان تعبیر کرد. دادگاه مدعی است که این اشعار نقضی بر حقوق کودکان محسوب می‌شوند.
«جنسی‌سازی افراد خردسال باعث می‌شود آنها به اشیایی برای ارضای میل جنسی تقلیل پیدا کنند و در معرض خطراتی قرار بگیرند که می‌تواند بر رشد آنها تأثیر بگذارد. این موضوعی است که در حکم ۱۴ صفحه‌ای دادگاه آمده است.
آهنگ «+57» درباره دختری است که به دوست‌پسرش می‌گوید می‌خواهد بخوابد، اما در واقع به مهمانی می‌رود. اشعار مورد بحث — که به زبان اسپانیایی خوانده شده‌اند — در ترجمه بیلبورد شامل عباراتی هستند از جمله: «با اینکه اون کوچولو یه صاحب داره، هر وقت دلش بخواد بیرون می‌ره.»
برخی از کلمبیایی‌ها معتقدند واکنش شدید به این آهنگ ناشی از تعصب طبقاتی، وحشت اخلاقی، و بیزاری از موسیقی رگه‌تون است.
در نتیجه، اعضای این گروه موسیقی در پاییز گذشته اشعار را به «از ۱۸ سالگی» تغییر دادند و کارول جی — که به عنوان حامی حقوق زنان شناخته می‌شود — عذرخواهی کرد، اما همچنین گفت مردم اشعار را از زمینه‌شان خارج کرده و به شکل نادرستی برداشت کرده‌اند.
آیا این حکم در سایر کشورها قابل تعمیم است؟
این حکم دادگاه کلمبیایی بسیاری را در اقصی نقاط جهان با این پرسش روبرو کرده که آیا این حکم در سایر کشورها قابل تعمیم است؟ آیا می توان با مضر خواندن محتوای یک اثر هنری، مانع از انتشار آن برای حمایت از کودکان شد؟
حسین رئیسی مدیر آزمایشگاه عدالت دانشگاه کارلتون و متخصص حقوق کودکان به پرسش‌های مرکز عدالت برای کودکان پاسخ می‌دهد:
آیا اشعار یک آهنگ که کودکان را جنسی‌سازی می‌کند باید جرم‌انگاری شود؟
حسین رئیسی: با تشکر از مرکز عدالت برای کودکان، ابتداء باید بگویم موضوع سالم سازی فضای فرهنگی که با کودکان مرتبط می‌شوند، صرفا از طریق جرم‌انگاری و ممنوعیت شدید حاصل نمی‌گردد. به بیان دیگر، ضرورت ندارد هر آهنگ یا شعار جنسی‌سازی کودکان جرم‌انگاری شود. ممنوعیت جنسی‌سازی کودکان و آسیب‌های فرهنگی، اخلاقی، عاطفی، و جنسی علیه کودکان می‌تواند با ممنوعیت‌های مدنی همراه باشد. ضرورت توجه به محتوای تولیدی و گروه هدف یک امر حقوقی است. اگر به صورت مشخص و برنامه‌ریزی شده محتوای به اصطلاح فرهنگی تولید می‌شود که می‌تواند الگوهای نامناسب به کودکان بدهد و یا آنها را تشویق به رفتارهای ضد اجتماعی، ضد اخلاقی و یا رفتارهای جنسی پرخطر نماید، در حقیقت کودکان را در معرض خطر قرار می‌دهد. در نهایت بستگی به میزان آسیبی که یک اثر موسیقی می‌تواند بر کودکان داشته باشد و شیوه هدف قراردادن کودکان، می‌تواند آن را ممنوع کند. در حالتی که آسیب و خطر مستقیم باشد یا وسیع و روشمند باشد، می‌توان قانونگذاران را قانع کرد که در فضا دموکراتیک این رفتارها ممنوع و جرم‌انگاری شود.
آیا انتشار هر محتوای مضر برای کودکان باید متوقف شود؟ اگر پاسخ مثبت است آزادی بیان و آزادی هنری چه می‌شود؟
حسین رئیسی: طبق یک منطق اخلاقی و تاکید کنوانسیون حقوق کودک، کودکان همواره باید از هر نوع آسیب و رفتاری که رشد و شکوفایی شخصی آنها را هدف قرار می‌دهد، مصون باشند. حق بر امنیت فردی و اجتماعی برای کودکان مستلزم تامین امنیت روانی، اخلاقی، عاطفی، و جنسی برای آنهاست و بر اساس این اصل باید رفتار کرد. انتشار محتوای مضر برای کودکان باید با برچسب و اطلاع‌رسانی نسبت به نامناسب و ممنوع بودن برای دسترسی کودکان و نوجوانان تنظیم گردد. چنانچه هر اثر هنری هدفمند در پی آسیب به کودکان باشد، البته باید ممنوع شود و این مغایر اصل آزادی بیان نمی‌باشد. آزادی بیان در جایی که آسیب و یا تنفر و ستمی را رقم می‌زند، بدیهی است که از مرز آزادی عبور کرده و نمی‌توان آن را قانونی و مشروع دانست. هیچ انسانی آزاد نیست تا دیگری را مورد آسیب قرار دهد. هنرمند نیز نمی‌تواند چنان آزاد باشد که کودکان را به جنگ رفتن، کودکان را به هرزه‌نگاری، به پیوستن به گروهای تبهکاری تشویق کند. این رفتار حسب مورد کودک آزاری عاطفی، اخلاقی، جنسی، و … تعبیر می‌شوند.
آیا مشخص کردن رده سنی برای انتشار یک اثر هنری کافی نیست؟
حسین رئیسی: بصورت کلی نمی‌توان به این پرسش پاسخ روشن داد. بستگی به محتوای تولید و آسیبی که ممکن است بجا بگذارد باید بررسی شود. باید ضمن احترام به حق آزادی بیان و هنر، به ارزیابی و در نهایت سنجش اخلاقی در جامعه و گروههای سنی متفاوت کودکان پرداخت. تعیین رده سنی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که برای صاحبان اثر مسئولیت حقوقی فراهم می‌نماید. در پاره‌ای مواقع ممکن است تعیین رده سنی کافی نباشد، مانند جایی که مستقیما کودکان هدف هستند و آنها را در معرض خطر بالقوه و شدید قرار خواهد داد.
آیا متوقف کردن یا دستور به توقف انتشار یک اثر هنری، کودکان را در برابر آسیب مصون می‌سازد یا تنها اخلالی در آزادی بیان و خلاقیت هنری، ایجاد می‌کند؟
حسین رئیسی: توجه به یک اثر فرهنگی و یا هنری و ممنوع‌سازی آن شاید تاثیر شایانی بر حفظ امنیت اخلاقی و عاطفی برای کودکان نداشته باشد. بلکه این موضوع باید به صورت روشمند نسبتا به همه آثار هنری و با توجه به کودکان هدف از جمله شرایط زمانی و مکانی برنامه‌ریزی یا سیاست گذاری فرهنگی برای محافظت از کودکان ضروری است. در این صورت مسئولیت تولید‌کنندگان آثار هنری بدون رعایت مقررات حمایت و حفاظت از کودکان قابل توجه و سنگین خواهد شد. در عمل به سلامت‌سازی فضای رشدی کودکان جامعه منجر می‌شود.
هنرمندان چگونه می‌توانند اطمینان حاصل کنند که اثر هنری آنها جنسی‌سازی کودکان و بهره‌کشی جنسی از کودکان را در پی ندارد؟ آیا قواعد و مقررات حقوقی مشخصی وجود دارد؟
حسین رئیسی: اصل کلی ممنوعیت هر نوع رفتاری است که به جنسی‌سازی کودکان منجر می‌شود. در برخی کشورها سن رضایت جنسی ۱۶ سال است و برخی کشورها بیشتر. موضوع تشخیص جنسی‌سازی کودکان در یک اثر هنری و یا محتوای تولیدی یک مقوله تخصصی است. هنرمندان در پاره موارد ممکن است بر اساس معیار روشن ممنوعیت هر نوع آسیب رشد، اخلاقی و عاطفی به گروه های سنی مختلف کودکان ممنوعیت اثر خود را پیش ارزیابی نماید. در مواردی نیز نیازمند آن هستند تا از متخصص حقوق کودکان در کنار روانشناسان حوزه کودکان بهره بگیرند تا اطمینان حاصل کنند که اثر تولیدی آنها متناسب با سنین کودکی است یا خیر. در کشورهای مختلف مقررات متفاوتی ممکن است اعمال گردد. اما قدر روشن اینکه همه کشورهای جهان با هر نوع سوء‌استفاده جنسی از کودکان و فراهم کردن زمینه جذب کودکان به این نوع رفتارها ممنوعیت کلی بر مبنای مقررات کنوانسیون حقوق کودک و پروتکل‌های الحاقی به آن باید رفتار شود. جنسی‌سازی از کودکان نوعی تشویق آنها به رفتارهای پرخطر جنسی و یا جذب شدن به فعالیت‌های نامتناسب با سن رشدی آنهاست. این رفتارها در کلیت خود منع اخلاقی- حقوقی بر مبنای کنوانسیون حقوق کودک دارد و در حالت اختصاصی بسته به جامعه هدف کشورهای مختلف مقررات خاص خود برای کاهش و کنترل خشونت علیه کودکان دارند. برخی جوامع مانند ایران نیز مقررات ممنوعیت کننده جدی دارد، اما متولی حفاظت از کودکان به درستی ندارد. در نبود برنامه‌های روشن تربیتی امکان مواجه شدن کودکان با پدیده‌های جنسی سازی و تاثیر‌پذیری از آنها وجود دارد.
***
پیشتر آنچه بیشتر مورد توجه حقوقدانان و ناشران قرار داشت، مساله «کپی رایت یا حق نشر» بود که امکان یا عدم امکان انتشار یک اثر ادبی یا هنری را ایجاد می‌کرد، ولی امروزه علاوه بر کپی رایت سایر ابعاد حقوق بشر از جمله حقوق کودکان، حقوق زنان، مساله خشونت و از همه مهمتر مساله نفرت‌پراکنی، اهمیت زیادی یافته و پرسش مهمی ایجاد کرد که آیا به اسم آزادی بیان می‌توان افراد جامعه خصوصا کودکان و زنان را در معرض خطر و آسیب قرار داد؟
