مرکز عدالت برای کودکان: تبعیض در ثبت‌نام از دانش‌آموزان افغانستانی ساکن ایران توسط وزارت آموزش و پرورش؛ که در شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ رسمیت یافته، مغایر تعهد ایران در کنوانسیون حقوق کودک است.
کنوانسیون حقوق کودک که ایران نیز آن را پذیرفته و مکلف به اجرای آن است، تصریح دارد: «تمام کودکان بدون تبعیض و بدون توجه به نژاد رنگ، جنسيت، زبان، مذهب، عقیده سیاسی یـا هر عقیده دیگـر، ملیت، قومیت و پیشـینه‌ی اجتماعی، دارایی، معلولیت، تولد یا سـایرموقعیت‌ها، از حقوق مندرج در این کنوانسیون برخوردار است.» (ماده ۲)
ماده ۶ کنوانسیون حقوق کودک بر مسئولیت دولت‌ها در خصوص رشد همه کودکان تصریح دارد و می‌گوید: کشورهای عضو باید بقا و رشد همه کودکان تا بالاترین حد ممکن را تضمین کنند.» کنوانسیون حقوق کودک در ماده ۲۸ به حق تحصیل کودکان و مسئولیت دولت‌ها در قبال آموزش و تحصیل کودکان پرداخته و تصریح دارد: «اجباری کردن و در دسترس قرار دادن آموزش ابتدایی رایگان برای همه کودکان مسئولیت دولت‌هاست». نکته بسیار مهم این ماده که ایران را در موقعیت حمایت از کودکان قرار داده بند ۳ همین ماده است که نه تنها بر حق آموزش همه کودکان ساکن در کشور تاکید دارد، بلکه همه کشورهای عضو از جمله ایران را مسئول کرده که در جهت ریشه‌کنی بیسوادی در تمام جهان و تسهیل دسترسی به دانش علمی و فنی و روش‌های نوین تدریس اقدام کند. یعنی دولت‌ها نه تنها مکلف شده‌اند نسبت به تحصیل کودکان ساکن در کشور خود تلاش کنند، بلکه در برابر سوادآموزی همه کودکان جهان مسئول شناخته شده‌اند. از این حیث، محروم ماندن کودکان از تحصیل در افغانستان خصوصا کودکان دختر، مسئولیت ایران را در آموزش آنها دوچندان می‌سازد. حال آنکه بسیاری از مواد شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران در مغایرت آشکار به مسئولیت جمهوری اسلامی ایران در قبال سوادآموزی کودکان افغان است.
فصل دوم شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران، ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران را مشروط به ثبت مشخصات هویتی کودکان در سامانه سهما کرده و برای ثبت در سامانه سهما کودکان باید برگه اقامت معتبر داشته باشند. این شیوه‌نامه تصریح دارد دارا بودن کد ده رقمی یکتا و احراز هویت شدن کودکان دارای کد ده رقمی توسط سامانه سهما برای ثبت‌نام ضروری است. حال آنکه خبرهای رسیده از داخل ایران از این واقعیت حکایت دارد که بسیاری از خانواده‌‌های افغانستانی ساکن ایران، موفق به دریافت کد ده رقمی یکتا نشده و یا با وجود وارد کردن کد ده رقمی، احراز هویت نشده و قادر به دریافت رسید ثبت هویت در سامانه سهما نشده و نتوانسته‌اند کودکان خود را در مدارس ایران ثبت‌نام کنند.
متن کامل شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ را اینجا مطالعه کنید
مطابق دستورالعمل وزارت آموزش و پرورش، مدارس مناطق مجاز برای تردد توسط اتباع خارجی تنها باید ۲۰ درصد ظرفیت مدارس را به ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی اختصاص دهند که این خود تبعیض دیگری است که علیه کودکان افغانستانی اعمال می‌شود.
شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران به صراحت تصریح دارد که «ثبت نام از دانش آموزان اتباع خارجی فاقد اسناد اقامتی معتبر و غیرمجاز توسط مدارس ممنوع است.» ضمن اینکه ثبت نام دانش آموزان اتباع که اسناد اقامتی معتبر دارند هم در استان هایی که تردد و اسکان اتباع غیرمجاز است ممنوع اعلام شده است.
حال آنکه مطابق کنوانسیون حقوق کودک، فارغ از قانونی یا غیرقانونی بودن اقامت کودک در یک کشور، دولت‌ها مکلف هستند دسترسی کودک به آموزش را مهیا کنند و حتی برای ریشه‌کنی بیسوادی در سایر کشورها هم اقدام کنند چون هیچ کودکی در هیچ کجای کره خاکی نباید از تحصیل باز بماند.
