«کودک همسری»؛ ظاهرا قرار نیست این پدیده، به این زودی ها به تاریخ بیپوندد. سال گذشته وقتی انتشار خبری در خصوص ازدواج اجباری کودکی ۱۳ ساله به نام مینا در بومهن تهران، شبکه های اجتماعی را با موجی از اعتراض و نفرت پر کرد، سازمان بهزیستی به آن ورود و وعده داد که جلوی این ازدواج را خواهد گرفت. اما اقدام موردی مشکل را حل نمی کند و نکرد، تا دوباره خبری به تلخی خبر ازدواج مینا به تیتر اول رسانه ها بازگردد، خبری از همان جنس: «۲ دختر ۱۱ ساله در قزوین عروس شدند».
رسانه های داخل ایران تنها به انتشار خبر ثبت ازدواج ۲ دختر ۱۱ ساله در قزوین اکتفا کردند. جزئیات بیشتری از این ازدواج ها و چگونگی وقوع آن در دست نیست ولی تیتر خبر به اندازه کافی گویا، تلخ و دردناک است.
چرا اقدام بهزیستی به توقف کودک همسری منجر نشد؟
چرایی این پرسش را باید در قوانین مربوطه و ایدئولوژی حاکم بر نظام جمهوری اسلامی جستجو کرد که می کوشد بدون در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایران و بدون تعهد به قوانین و اصول بین المللی از جمله میثاق نامه حقوق بشر و کنوانسیون حقوق کودکان، فقه اسلامی را اجرایی و سن ازدواج را معادل سن مسئولیت شرعی، به رسمیت شناسد.
نمایندگان مجلس دهم، در این راستا تلاش گسترده ای انجام دادند تا حداقل سن ازدواج را افزایش و مانع از کودک همسری شوند. ارائه «طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی» از جمله تلاش های آنها برای حل مساله کودک همسری در ایران بود که بی نتیجه ماند. ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، که در تاریخ ۱ تیر ۱۳۸۱ به تایید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده می گوید: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است. به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح.» نمایندگان مجلس دهم با تصویب یک فوریت طرحی تلاش کردند حداقل سن ازدواج دختران را ۱۶ و پسران را به ۱۸ سال افزایش دهند. به باور طراحان این طرح، ازدواج زیر این سنین باید با نظر دادگاه و پزشکی قانونی مجاز باشد. اما این طرح به دلیل مخالفت علمای قم، در نهایت از تصویب بازماند. حسن نوروزی سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس دهم، دلیل مخالفت با این طرح این است که: «این کار منجر به افزایش سن ازدواج و افزایش پرونده‌ها قوه قضائیه می‌شود، چرا که ۱۱۵ هزار مورد برای ازدواج کمتر از ۱۶ سال داریم که باید همگی در پزشکی قانونی و دادسرا تشکیل پرونده دهند تا بعد بتوانند ازدواج کنند.» او کاهش نرخ باروری را از دیگر دلایل مخالفت با این طرح عنوان کرد. البته معلوم نیست مبنای آماری این نماینده مجلس چیست چراکه گزارش رسمی مرکز ملی آمار ایران، عدد بسیار کمتری را نشان می دهد، چیزی حدود ۶۹ هزار مورد(سال ۱۳۹۷) یعنی ۴۶ هزار مورد کمتر از ادعای این نماینده مجلس.
آخرین آمار کودک همسری در ایران
آخرین آمار کودک همسری در ایران که متعلق به بهار سال ۱۳۹۹ است نشان می دهد که یک دختر زیر ۱۰ سال و ۵ پسر زیر ۱۵ سال ازدواج کرده اند. براساس گزارش مرکز ملی آمار ایران که تحت عنوان «گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران» منتشر شده است در این مقطع از سال ۱۳۹۹، تعداد ۷۳۲۳ دختر زیر ۱۴ سال و ۴۸۴۴ پسر زیر ۱۹ سال سن، پای سفره عقد نشسته اند.
آمار کودک همسری از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۳۹۹ در جدول زیر قابل مشاهده است:
گزارش منتشره حاکی است که آمار کودک همسری در بهار ۱۳۹۹ به نسبت فصل مشابه در سال ۱۳۹۸ با کاهش اندکی همراه بوده است. در سال ۹۹ کودک همسری در میان دختران ۷۳۲۴ مورد ثبت شده که این رقم در سال ۹۸ معادل ۸۰۰۱ مورد و در سال ۹۷ معادل ۹۰۲۳ مورد بوده است. کودک همسری در پسران نیز در بهار ۹۹ معادل ۴۸۴۹ مورد ثبت شده حال آنکه در همین فصل در سال ۹۸ معادل ۵۱۳۲ مورد و در بهار ۹۷ معادل ۵۹۱۴ مورد بوده است.
طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ایران به رغم تصویب یک فوریت در مجلس دهم به نتیجه نرسید و فعلا در دستور کار مجلس یازدهم نیز قرار ندارد، لذا فعلا آنچه می تواند روند کاهش کودک همسری در ایران را شتاب بخشد، آگاهی رسانی و حمایت بیشتر از والدین برای پیشگیری از ازدواج های زودهنگام، است.
