تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ با رشد ۱۷ درصدی در طول شش سال گذشته، بیش از ۹۱۱ هزار نفر رسیده است.
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، کودکان بازمانده از تحصیل در دو دسته قابل تفکیک هستند:
- دسته اول: کودکانی که به علت دسترسی نداشتن به مدرسه، کلا وارد نظام آموزشی نشده‌اند (کودکان مناطق عشایری و دور افتاده).
- دسته دوم: کودکانی که وارد نظام آموزشی شده و به دلایل مختلف ترک تحصیل کرده‌اند.
پژوهشگران مرکز پژوهش‌های مجلس ۳ عامل ترک تحصیل را:
- فقر اقتصادی
- فقر فرهنگی
- تبعیض جنسیتی
می‌دانند و معتقدند کاهش سرانه درآمدی، افزایش تورم و فقر، در صعودی شدن روند محرومیت کودکان از تحصیل کودکان موثر بوده است.
بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که تعداد کل افراد بازمانده از تحصیل در سال تحصیلی ۹۵-۱۳۹۴ حدود ۷۷۷ هزار نفر بوده که با رشد ۱۷ درصدی در سال ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ به ۹۱۱ هزار نفر رسیده، ولی نکته قابل توجه اینکه، تعداد دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده از ۳۴۷ هزار نفر به ۲۷۹ هزار نفر کاهش پیدا کرده، یعنی اینکه در این فاصله زمانی، تعداد کودکانی که اساسا وارد نظام آموزشی نشده‌اند افزایش یافته است. یعنی دولت امکان دسترسی به آموزش را برای این کودکان مهیا نکرده است.
این گزارش می‌افزاید آمار دانش آموزان مقطع متوسطه اول که ترک تحصیل کرده‌اند از ۶۰ هزار نفر در سال ۹۴ به ۱۵۴ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ افزایش پیدا کرده که می‌تواند متاثر از شیوع ویروس کرونا و تشدید فقر باشد. پیشتر جامعه شناسان و فعالان حقوق کودکان، هشدار داده بودند که ورود کودکان به خیابان و کار خیابانی به دلیل تعطیلی مدارس، مانع بازگشت مجدد آنها به مدرسه می‌شود.
کودکان پنج استان سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، تهران، خوزستان و آذربایجان غربی بیشتر از کودکان سایر استانها از تحصیل بازمانده‌اند. کودکان سیستان و بلوچستان به طور چشمگیری از تحصیل بازمانده‌اند به طوری که در سال ۱۴۰۱ این استان ۴۵ هزار کودک بازمانده از تحصیل دارد.
مطابق ماده ۳ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی بازماندن کودکان از تحصیل از جمله موارد قرار گرفتن کودکان در وضعیت مخاطره‌آمیز محسوب شده که موجب ورود آسیب به آنها می‌شود و دولت مکلف به مداخله و حمایت قانونی از کودکان بازمانده از تحصیل است. ضمن اینکه به موجب ماده یک همین قانون بازماندن کودکان از تحصیل به معنای بی‌توجهی و سهل‌انگاری نسبت به تامین نیازهای اساسی و ضروری طفل محسوب شده و برای والدین و سرپرست قانونی کودک، مسئولیت‌آور است.
از سوی دیگر مطابق قانون کنوانسیون حقوق کودک تحصیل حق کودکان ۶ تا ۱۸ سال است و دولت‌ها باید نسبت به ایجاد امکان تحصیل رایگان و الزامی کودکان اقدام کند. ماده ۲۸ کنوانسیون حقوق کودک تصریح دارد: «كشورهای طرف كنوانسيون حق كودك را نسبت به آموزش و پرورش به رسميت مي‌شناسند و براي دستيابی تدريجی به اين حق و براساس ايجاد فرصتهای مساوی، اقدامات ذيل را معمول خواهند داشت:
الف. اجباری و رايگان نمودن تحصيل ابتدائی برای همگان
ب. تشويق توسعه اشكال مختلف آموزش متوسطه منجمله آموزش حرفه‌ای و كلی، در دسترس قرار دادن اين گونه آموزشها برای تمام كودكان و اتخاذ اقدامات لازم از قبيل ارائه آموزش و پرورش رايگان و دادن كمكهای مالی در صورت لزوم.
ج. در دسترس قرار دادن آموزش عالی برای همگان براساس توانایی‌ها و از هر طريق مناسب.
د. در دسترس قرار دادن اطلاعات و راهنمايی‌های آموزشی و حرفه‌ای برای تمام كودكان.
ه. اتخاذ اقداماتی جهت تشويق حضور مرتب كودكان در مدارس و كاهش غيبت‌ها.
جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته و مطابق این کنوانسیون باید شرایط تحصیل کودکان را ایجاد و مانع از ترک تحصیل آنها تا سن ۱۸ سالگی شود ولی سالهاست آمار کودکان بازمانده از تحصیل رو به افزایش است و کودکان بسیاری به دلیل فقر اقتصادی یا ازدواج زودهنگام از تحصیل بازمانده و ترک تحصیل می‌کنند.
