مرکز عدالت برای کودکان: «قانون عدالت کیفری نوجوانان (YCJA)»، که در سال ۲۰۰۳، برگرفته از «کنوانسیون حقوق کودک» و در توسعه سیستم عدالت کیفری نوجوانان، در کانادا به تصویب رسید، بر کاهش مسئولیت اخلاقی و کیفری، حفاظت از حریم خصوصی و اهمیت توانبخشی نوجوانان معارض قانون به جای مجازات تاکید دارد. برخلاف سیستم بزرگسالان، این قانون مفهوم بازدارندگی عمومی را نمیپذیرد، زیرا قائل به این واقعیت است که نوجوانان هنوز در حال رشد شناختی و عاطفی هستند، لذا بر تضمین حقوق کودکان و حفاظت از آنان استوار است.
ابعاد سیستم عدالت کیفری نوجوانان و حمایتهایی که در این سیستم از نوجوانان به عمل میآید موضوع گفتگویی است با «برایان اسکالی»، وکیل کانادایی، قاضی سابق و کارشناس عدالت کیفری نوجوانان در کانادا.
برایان اسکالی، فعالیت خود را به عنوان وکیل در حوزه حقوق کیفری بزرگسالان کانادا در سال ۱۹۷۳ آغاز و وارد حوزه «حقوق خانواده» شد لذا از همان آغاز فعالیت کار در زمینه حقوق کودکان را در برنامههای خود گنجاند. ولی رفته رفته، حقوق کودکان به محور فعالیتهای او به عنوان وکیل و قاضی درآمد. او نمایندگی والدین در مسائل حقوقی داخلی و حمایت از کودکان را برعهده گرفت، اما تمرکز اصلی او بر حقوق کیفری بود، به ویژه نمایندگی جوانان در سیستم عدالت کیفری.
برایان در سال ۲۰۰۳ به سمت قضاوت منصوب شد و به دادگاهی در مرکز شهر تورنتو به نام دادگاه ۳۱۱ جارویس فراخوانده شد. این یک دادگاه درونشهری است که با مسائل فقر، تبعیض و چالشهای مشابه مواجه است، او در این دادگاه در سه حوزه حقوق کیفری مربوط به نوجوانان، حقوق خانواده، حضانت، ملاقات، حمایت و همچنین حمایت از کودکان فعالیت میکرد. برایان اسکالی، قاضی دادگاه عدالت انتاریو و مدافع حقوق عدالت نوجوانان بومی، در این گفتگو همچنین ماحصل ۳۰ سال تجربه وکالت و ۱۹ سال تجربه قضاوت در سیستم عدالت کیفری نوجوانان کانادا را با مخاطبان «مرکز عدالت برای کودکان» به اشتراک می گذارد که مهمترین بخش های آن را در زیر می خوانید:
ابتدا بگویم که چه افتخاری است که امروز برای صحبت کردن دعوت شدهام و برخی از جنبههای سیستم عدالت جوانان در کانادا را بررسی کنم. به عنوان یک کانادایی، طبیعی است که به سیستممان افتخار میکنم. ما چالشهای زیادی داریم، اما بهنظر من، سیستم عدالت کیفری ما، بهویژه در مورد نوجوانان، بسیار خوب است.
بخش اول: مروری بر سیستم عدالت کیفری نوجوانان در کانادا
از سال ۱۹۰۸ کانادا سیستم جداگانهای برای عدالت نوجوانان ایجاد کرد. قانون اولیه «بزهکاری نوجوانان» کودکان ۷ ساله را نیز شامل میشد و به دلیل نبود حمایتهای قانونی کافی مورد انتقاد بود. در سال ۱۹۸۴، قانون «مجرمان نوجوان» تصویب شد که حقوق بیشتری به نوجوانان داد، اما نرخ زندانی کردن همچنان بالا بود. با تصویب قانون عدالت کیفری نوجوانان در سال ۲۰۰۳، تمرکز بر حفظ حریم خصوصی، کاهش بازداشتهای غیرضروری و تضمین حقوق نوجوانان قرار گرفت.
اصول صدور حکم برای نوجوانان
کانادا بهعنوان امضا کننده کنوانسیون حقوق کودک، اصل کاهش مسئولیت اخلاقی نوجوانان را به رسمیت شناخته و بر آسیبپذیری و بلوغ کمتر آنها تأکید دارد. بازدارندگی عمومی در سیستم نوجوانان پذیرفته نشده و نوجوانان مستحق حقوقی مانند وکیل مستقل و ضبط ویدیویی اظهارات خود هستند. بازداشت تنها در موارد ضروری مجاز است و هدف قانون، بازپروری و بازگشت نوجوانان به جامعه است.
بخش دوم: ارزیابی روانشناختی یا روانآموزشی جوانان در تعارض با قانون
در سیستم عدالت کیفری نوجوانان کانادا، قاضی میتواند در هر مرحله از دادرسی، نوجوان را برای ارزیابی روانشناختی، روانپزشکی یا روانآموزشی به مرجع حمایت از کودکان ارجاع دهد. این ارزیابیها به شناسایی نیازهای حمایتی نوجوان و جلوگیری از رسیدگی به او در سیستم بزرگسالان کمک میکند.
این ارزیابیها کاملاً محرمانه بوده و تنها با رضایت نوجوان یا دستور دادگاه و بر اساس شواهدی از اختلالات روانی یا ناتوانیهای یادگیری انجام میشوند. در صورت وجود نگرانی درباره سلامت روانی یا عاطفی، ارزیابیها میتوانند شرایط مناسب برای آزادی نوجوان را مشخص کنند.
این بند که در سیستم بزرگسالان وجود ندارد، یکی از ویژگیهای منحصربهفرد قانون عدالت کیفری نوجوانان است. همچنین، بیانیههای ارائهشده در طول ارزیابی بدون رضایت نوجوان قابل استفاده نیستند، مگر در موارد خاص.
بخش سوم: بازداشت و مراحل قبل از دادگاه در سیستم عدالت کیفری نوجوانان
در سیستم عدالت کیفری نوجوانان کانادا، ارزیابیهای روانشناختی و روانآموزشی ابزارهایی کلیدی برای شناسایی نیازها و مشکلات نوجوانان هستند. این ارزیابیها که به صورت محرمانه انجام میشوند، میتوانند مسیرهای حمایتی جایگزین برای نوجوانان ایجاد کنند و به بازپروری و بازگشت آنها به جامعه کمک کنند.
اتهامزنی، دستگیری و بازداشت یا انحراف از مسیر قضایی
قانون عدالت کیفری نوجوانان تلاش میکند با کاهش متهمسازی و استفاده از جایگزینهایی مانند هشدار، خدمات اجتماعی و جبران خسارت، از ورود غیرضروری نوجوانان به سیستم قضایی جلوگیری کند. انحراف رسمی و غیررسمی ابزارهایی برای ارائه فرصت اصلاح رفتار و حذف سابقه کیفری نوجوانان هستند.
عدالت ترمیمی
عدالت ترمیمی بر ترمیم آسیب و تقویت روابط اجتماعی تمرکز دارد. این فرآیند از طریق جلسات گروهی با مشارکت نوجوان، قربانی و افراد حمایتی انجام میشود. این روش بهویژه برای حل تعارضهای فرهنگی و اجتماعی موفق بوده و توانسته است از تکرار جرم جلوگیری کند. عدالت ترمیمی همچنین در مدارس برای جلوگیری از ورود نوجوانان به سیستم قضایی به کار گرفته میشود.
شرایط بازداشت
بازداشت در سیستم عدالت نوجوانان تنها برای جرائم جدی، نقض مکرر احکام، یا شرایط خاص مشدد مجاز است. حبس نوجوانان معمولاً محدود به حداکثر ۲ یا ۳ سال است و باید با برنامههای تحصیلی یا مشاورهای همراه باشد. قانون تأکید دارد که بازداشت آخرین راهحل بوده و باید فرصت بازپروری فراهم شود. در نتیجه، بیشتر جرائم غیر خشونتآمیز به مسیرهای انحرافی هدایت میشوند.
بخش چهارم: روش تعیین، صدور و اجرای حکم در دادگاههای نوجوانان در کانادا
صدور حکم در پرونده نوجوانان
سیستم عدالت کیفری نوجوانان بر کاهش محدودیتها و تأکید بر بازپروری تمرکز دارد. قاضی با در نظر گرفتن جدیت جرم، آسیب وارده و نقش نوجوان، مناسبترین حکم را برای بازپروری او صادر میکند. از روشهای ویژهای مانند “توبیخ” استفاده میشود که پرونده نوجوان پس از ۶۰ روز پاک میشود، در صورتی که رفتار مثبت و اصلاحی نشان داده باشد.
آزادی مشروط
نظارت دورهای، که حداکثر ۲ سال است، بهعنوان جایگزینی برای حبس اعمال میشود. شرایط آن باید منطقی باشد تا نوجوان در معرض شکست قرار نگیرد. احکام خاصی مانند “حکم تعلیقی حبس” یا “نظارت و حمایت فشرده” نیز برای نوجوانان طراحی شدهاند که امکان بازپروری در جامعه را فراهم میکنند. برای جرایم سنگین مانند قتل، حداکثر مجازات شامل حبس و نظارت مشروط است.
استفاده از حکم بزرگسالان برای نوجوانان
صدور حکم بزرگسالان برای نوجوانان بالای ۱۴ سال و تنها برای جرایم جدی مجاز است. دادستان باید در ابتدای دادرسی این درخواست را مطرح کند. اگر شواهد نشان دهد که مسئولیت اخلاقی نوجوان کاهشیافته یا مجازات نوجوانان کافی است، حکم بزرگسالان اعمال نمیشود. نوجوان میتواند انتخاب کند که محاکمه در دادگاه عدالت انتاریو یا دادگاه عالی انجام شود.
تعیین زمان آغاز اجرای حکم و بررسی مجدد حکم
قاضی میتواند زمان شروع حکم را با در نظر گرفتن شرایط نوجوان تعیین کند تا اختلالی در برنامههای تحصیلی یا شغلی او ایجاد نشود. بازبینی حکم، بهویژه در احکام بیش از یک سال، اجباری است و امکان کاهش حکم در صورت رفتار خوب نوجوان وجود دارد. این رویکرد خلاقانه به نوجوانان فرصت میدهد تا با بازپروری و رفتار مثبت، زندگی خود را بهبود بخشند و دوباره به جامعه بازگردند.
بخش پنجم: روش مدیریت پروندهها در دادگاههای نوجوانان کانادا
دادگاه نوجوانان
دادگاه نوجوانان در کانادا جدا از سیستم بزرگسالان فعالیت میکند و به مسائل کیفری نوجوانان و رفاه کودکان میپردازد. در کبک، این دادگاهها کاملاً تخصصی هستند و فقط بر این دو حوزه تمرکز دارند. قضات و وکلای متخصص در این دادگاهها، با تجربه کافی در عدالت نوجوانان و رفاه کودکان، پاسخگویی مؤثری ارائه میدهند. ارتباط نزدیک میان سیستم عدالت کیفری نوجوانان و سیستم رفاه کودکان در این دادگاهها منعکس شده و موجب موفقیت بالای آنها شده است.
دادگاههای تخصصی نوجوانان
۱. دادگاه جوانان بومی:
این دادگاه در آنتاریو برای نوجوانانی که خود را بومی معرفی میکنند، طراحی شده است. طرحهای بازپروری با مشارکت بزرگترهای جامعه بومی و بر اساس فرهنگ و اصول عدالت بومی تدوین میشوند. اتهامات معمولاً کنار گذاشته شده و مسیر بازپروری با حمایت جامعه بومی طی میشود. این دادگاه با نرخ بازگشت به جرم بسیار پایین، یکی از موفقترین مدلها بوده است.
۲. دادگاه سلامت روان (دادگاه جوانان جامعه):
این دادگاه برای نوجوانانی با بیماریهای روانی یا اختلالات عاطفی طراحی شده است. نوجوان با رضایت خود و مشورت وکیل، به کارشناس سلامت روان ارجاع میشود و برنامه درمانی دریافت میکند. دادستان با حذف تدریجی اتهامات، نوجوان را تشویق به رعایت برنامه درمانی میکند.
ویژگیهای مشترک دادگاههای تخصصی
هر دو دادگاه بر تشویق، بازپروری و حمایت بهجای صدور حکم حبس تمرکز دارند. اتهامات در صورت موفقیت در برنامهها کنار گذاشته میشوند و هدف اصلی بازگشت نوجوانان به جامعه بدون ثبت سابقه کیفری است.
مجموعه ویدیوهای درسگفتارهای «آشنایی با سیستم عدالت کیفری جوانان در کانادا» از برایان اسکالی
بخش اول: معرفی سیستم عدالت کیفری نوجوانان در کانادا
بخش دوم: ارزیابیهای روانشناختی و روانآموزشی در سیستم عدالت کیفری نوجوانان
بخش سوم: بازداشت، دستگیری، و انحراف از روند قضایی در سیستم عدالت کیفری نوجوانان
بخش چهارم: روش تعیین، صدور، و اجرای احکام در دادگاههای نوجوانان
بخش پنجم: روشهای مدیریت پرونده در دادگاههای نوجوانان