برچسبزنی یکی از خصیصههای نشریات زرد است که با هدف جلب مخاطب، فروش بالاتر و جذابتر کردن روایتها یا دراماتیک کردن داستانها، استفاده میشود. برچسبزنی امری خلاف اخلاق حرفهای است و وقتی علیه کودکان استفاده میشود، عملی مجرمانه و قابل پیگرد قضایی است. هر گزارشی در رسانهها در مورد کودکان و نوجوانان باید با رعایت منافع کودکان منتشر شود ولاغیر.
این گزارش خبرگزاری «رکنا» که روز ۲۹ آبان ۱۴۰۳ با عنوان «قتل در قدرت نمایی کوچولوهای شرور فسای شیراز» منتشر شده، یکی از مصادیق برچسبزنی به کودکان است. این گزارش یک نزاع دسته جمعی با مشارکت ۱۱ نوجوان و جوان در شهر فسا در استان فارس را روایت میکند. نزاعی که به قتل یک پسر ۱۹ ساله منجر و به گفته پلیس یک پسر ۱۶ ساله به این قتل اعتراف کرده است. رکنا کودکان درگیر در این نزاع دسته جمعی را «کوچولوهای شرور» خوانده، غافل از اینکه کودک مسئولیت کیفری ندارد و انتساب صفت «شرور» به کسی که مسئولیت کیفری ندارد و هنوز در دوره کودکی است، برچسبی غیراخلاقی است.
مطابق قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، هر فرد زیر ۱۸ سال کودک محسوب میشود. کودکان از حقوقی برخوردارند که آنها را از بزرگسالان متمایز میکند. همانگونه که نظام دادرسی کودکان متفاوت از بزرگسالان است، گزارشدهی از کودکان نیز مستلزم رعایت مقررات و استانداردهایی است که رعایت آن برای رسانهها الزامی است.
پرهیز از برچسبزنی یا labeling و پرهیز از آسیب به دیگران، دو اصل مهم در روزنامهنگاری کودکان است. هیچ کس نباید کودکان را در معرض خطر قرار دهد و به آنها آسیبی وارد کند. برچسبزنی میتواند آینده یک کودک را به کل تباه کند، حال آنکه کودکان به دلیل رشد نیافتگی، ممکن است دست به رفتارهای معارض قانون بزنند ولی همیشه باید به آنها این شانس را داد که با اصلاح و تربیت به جامعه بازگردند، برچسبزنی کار آنها را برای بازگشت به جامعه سخت میسازد.
کار رسانه در چنین مواقعی پرداختن به ریشهها و علل ناتوانی نوجوانان در کنترل خشم و رفتارهای معارض قانون و آگاه کردن جامعه نسبت به آسیبهایی است که میتواند حق حیات، رشد، تحصیل و سلامت کودکان را به خطر اندازد. در گزارشدهی حرفهای از کودکان، رعایت منافع و مصالح کودکان باید در اولویت باشد. جذب مخاطب، فروش بیشتر و جذاب کردن گزارش، هیچ یک مجوزی برای نقض حقوق کودکان و زیر پا گذاشتن اصول، مقررات و اخلاق حرفهای نیست. حفاظت از کودکان یک مسئولیت جمعی است و نباید نسبت به این مهم غفلت کرد.
