مرکز عدالت برای کودکان: پروپاگاندا به طور فزایندهای از بازیهای آنلاین بهعنوان ابزاری قدرتمند برای تاثیرگذاری بر نوجوانان و کنترل افکار آنها استفاده میکند. آنها با درک این واقعیت که جوانان و نوجوانان زمان زیادی را صرف بازی میکنند، میکوشند روایتهای ایدئولوژیک خود را به طور نامحسوسی از طریق بازی به خورد مخاطب دهند. این روایتها ممکن است ارزشهای فرهنگی، سیاسی یا اجتماعی خاصی را تبلیغ کرده و در ناخودآگاه بازیکن نفوذ کند. استفاده ترکیبی از روانشناسی بازی، تعامل اجتماعی و دسترسی آسان به نوجوانان از طریق بازیها، دستگاه پروپاگاندا را به سمت تولید بازیهایی با اهداف خاص هدایت کرده است.
یکی از خاصیتهای بازیهای اینترنتی، فضای تعاملی است که بین بازیکنان ایجاد میکند. در بازیهای چند نفره به بازیکنان اجازه داده میشود تا با هم تعامل داشته باشند و طراحان از این فرصت برای گسترش ایدئولوژی خود میان بازیکنان استفاده میکنند. ضمن اینکه در بازی میتوان با ایجاد شخصیتهای جذاب و الگوهای رفتاری، رل مدلهایی به نوجوانان ارائه کرد که در واقع، شخصیتهایی هستند با ایدئولوژیهای رادیکال.
بنابراین باید در نظر داشت که بازیهای اینترنتی به یک ابزار قدرتمند و اثرگذار «آموزشی» تبدیل شدهاند. طراحان این بازیها با ارائه نقش مبارز به بازیکنان در یک «جنبش» یا یک «نبرد یا خشونت مقدس» در واقع سربازانی برای ایدئولوژی خود تربیت میکنند.
برای درک بهتر موضوع به این گزارش «دیدهبان ایران» با عنوان «ساخت بازی برای ترویج حجاب به سفارش ستاد امر به معروف و نهی از منکر» دقت کنید. در این گزارش به نقل از محمدحسین طاهری، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، از طراحی یک بازی موبایلی به سفارش این نهاد با هدف ترویج فرهنگ امر به معروف در میان نسل جوان و نوجوان خبر داده است. این بازی ترکیبی از حل کردن جورچین و دکوراسیون محیط است که در قالب روایتی از زندگی یک زوج جوان طراحی شده و ضمن برخورداری از جنبه سرگرمی، کاربر را با چالشهای شروع زندگی این زوج همراه میکند و در قالب یک روایت داستانی، به ترویج موضوعات اخلاقی مبتنی بر سبک زندگی ایرانی–اسلامی و ارزشهای امر به معروف و نهی از منکر میپردازد.
مدیرعامل شرکت دانشبنیان رسانهگستر بنیسی، در خصوص رویکرد این شرکت به مساله حجاب در این بازی گفته: موضوع امر به معروف در چارچوب سبک زندگی ایرانی-اسلامی برای مخاطبان تبیین شده است. ترویج حجاب نیز در این بازی در لفافه انجام شده و در برخی مراحل بازی به آن توجه شده؛ مثلا در یک مرحله، زوج جوان، دکوراسیون بخشی از یک اتاق را انجام دادهاند و مشغول صرف شام هستند که این موضوع را در میان دیالوگهای خود مطرح میکنند و این مساله به گونهای مطرح میشود که کاربران به این ارزیابی برسند که ترویج حجاب در بلندمدت فواید بسیاری را برای جامعه به همراه دارد.
چگونه میتوان از تاثیرات پروپاگاندا بر نوجوانان محافظت کرد؟
پروپاگاندا از تاکتیکهای مختلف، برای اثرگذاری بر مخاطب و کنترل افکار عمومی استفاده میکند ولی مخاطبان در برابر پروپاگاندا بیدفاع نیستند. ۴ گام مهم برای مقابله با پروپاگاندا را اینگونه برشمرد:
۱- افزایش سواد رسانهای: نوجوانان باید با افزایش مهارت رسانهای خود، توانایی تشخیص مطالب درست از دیساینفورمیشن، محتوای جعلی و مضر باشند، قادر به سنجش اعتبار منابع و اصالت خبر باشند. تفاوت پروپاگاندا و تبلیغات را درک کنند.
۲- کنترل والدین: والدین میتوانند با نظارت بر نوع بازیها و تعاملات آنلاین فرزندانشان، از قرار گرفتن آنها در معرض پروپاگاندا و تولیدات مضر جلوگیری کنند.
۳- آگاهیبخشی: اطلاعرسانی به نوجوانان در مورد تاکتیکها و خطرات پروپاگاندا، میتواند یک گام هوشمند در حفاظت از نوجوانان باشد.
۴- تشویق به تفکر انتقادی: باید نوجوانان را به تحلیل محتوای بازیها و پیامهایی که دریافت میکنند، تشویق کرد. تفکر انتقادی رمز حفاظت از خود در برابر پروپاگاندا و دیس اینفورمیشن است.
بنابراین فراگیری سواد رسانهای و مجهز شدن به تفکر انتقادی راه مقابله با پروپاگاندا و دیس اینفورمیشن است. نوجوانی که تولیدات رسانهای را با تفکر انتقادی تحلیل میکند در دام پروپاگاندا نمیافتد لذا به نوجوانان یاد دهید که در برابر هر تولید محتوایی همواره از خود بپرسند: «تولیدکننده این محتوا، دنبال انتقال چه پیامی است و چه هدفی را دنبال میکند؟»