عکسی که ناقض کرامت کودکان است نباید منتشر شود حتی با اجازه والدین
مرکز عدالت برای کودکان: رعایت شان و منزلت انسانی همه افراد جامعه، یک ارزش جهان شمول و یک حق انسانی است که در پیماننامه حقوق کودک، اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق حقوق مدنی و سیاسی به رسمیت شناخته شده است. وقتی صحبت از رعایت شان و کرامت انسانی میشود، کودکان هم از آن برخوردارند. کودک ممکن است به دلیل طفولیت، امکان تصرف در حقوق خود را نداشته باشد ولی این امر مانع از تحقق حقوق آنها نمیشود. هیچ اتفاقی، منزلت انسانی را در هیچ فردی نابود نمیسازد. فقر والدین، آوارگی، جنگ، بحرانهای اجتماعی و سیاسی هیچ یک، زایلکننده منزلت انسانی کودکان نیست و رسانهها حق ندارند تصاویری از کودکان منتشر کنند که ناقض شان و منزلت انسانی آنها باشد.
این مهم متاسفانه در رسانهها جدی گرفته نمیشود و به بهانههای مختلف تصاویری از کودکان کار، کودکان خیابان، کودکان فقیر و آواره و حتی گاهی با نیتهای انسان دوستانه منتشر میشود که ناقض حقوق کودکان است و حتی گاهی رسانهها و عکاسان با دریافت رضایت کودک و یا خانواده کودک هم اقدام میکنند حال آنکه خود والدین هم حق ندارند عکسی از کودکی منتشر کنند که ناقض منزلت انسانی و شان آنها باشد. منافع کودکان و رعایت مصالح آنان همیشه باید در تصویربرداری و انتشار تصاویر کودکان لحاظ شود.
خبرگزاری تسنیم روز ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ در گزارشی با عنوان «غربالگری افسردگی و پرخاشگری ۵ میلیون دانش آموز» منتشر کرده است. این خبرگزاری در این گزارش از یک عکس تزئینی و آرشیوی استفاده کرده که تصویر به طور کامل چهره یک دختر بچه گریان را نشان میدهد. این تصویر مصداق بارز نقض حقوق کودکان در ممنوعیت انتشار تصویر کودکان است.
باید از خبرگزاری تسنیم پرسید چرا عکس کودکی که هویت او قابل شناسایی است باید با گزارشی که از یک بحران اجتماعی سخن میگوید منتشر شود؟ چه منافع و مصالحی در انتشار این عکس برای این کودک گریان میتوان متصور بود؟ این عکس چه نسبتی با شان و منزلت انسانی این کودک دارد و چرا او را در معرض اتهام افسردگی و پرخاشگری قرار داده است؟
خبرگزاری رکنا نیز در همین روز در گزارشی با عنوان «۷۰۰ روستا در زاهدان هنوز به شبکه آبرسانی متصل نیستند»، از تصویر کودکانی استفاده کرده که ظرف آبی حمل میکنند. اگرچه چهره سه دختر در این تصویر قابل شناسایی نیست اما دو دختر دیگر قابل شناسایی هستند.
اگر چه این تصویر به نسبت تصویر گزارش خبرگزاری تسنیم تعرض کمتری به حقوق کودکان کرده ولی میتوان پرسید «چرا کودکان باید سوژه گزارشهای ما شوند؟» چرا از تصویر کودکان باید برای تزئین گزارشی استفاده کرد که هیچ ربطی به کودکان ندارند؟
انتشار تصاویر کودکان زمانی مجاز است که منافع و مصالحی برای کودکان بتوان متصور بود؛ اجازه انتشار از کودک و والدین و یا سرپرست قانونی کودک گرفته شده باشد؛ تجاوزی به حریم خصوصی کودک نشده باشد؛ عکس در محیطی امن و با رعایت حقوق کودکان گرفته شده باشد؛ کودک از اهداف انتشار عکس آگاه باشد؛ هویت کودک قابل شناسایی نباشد و او را در معرض خطر قرار ندهد.
به عکس منتشره توسط خبرگزاری ایسنا در گزارشی که با عنوان «تبعات سهلانگاری والدین نسبت به رشد و تربیت فرزندان» نگاه کنید:
اگر عکسی از کودکان به عنوان عکس تزئینی در گزارشی استفاده شود باید چنین عکسی باشد. عکسی که کودک در آن قابل شناسایی نیست و چهره او در عکس دیده نمیشود.
همینطور عکس منتشره در گزارش دیگر ایسنا که با عنوان «اهمیت تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی در کودکان» به رشته تحریر در آمده:
چنین عکسهایی میتواند در گزارشها منتشر شود چون تهدیدی علیه کودکان نیست.
باید توجه داشت که انتشـار تصاویـر کودکان و گزارشهـای غیر اصولی رسـانهها، میتوانـد کـودکان را در معرض انـواع خشـونتها قـرار دهـد. حتی در مواقعی، والدین کودک، بـه ایـن مهـم توجـه کافـی ندارنـد و اقدام به انتشار تصاویر میکننـد. انواع مختلف خشونت از آزار جنسی و قلدری کردن تا رفتـار خلاف منزلت انسـانی، میتواند بـا انتشـار تصاویر و گزارشهـای غیر اصولی از کودکان، افزایش یابد. در انتشار تصاویر کودکان باید حساسیت بالا داشت، کودکان آسیب پذیرند و سهلانگاری میتواند سلامت جسمی و روانی و آینده آنها را به خطر اندازد.
