مرکز عدالت برای کودکان: صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) اعلام کرد، نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال در دنیا کاهش یافته ولی هنوز میزان کاهش با اهداف توسعه پایدار فاصله دارد. براساس گزارش یونیسف، میلیون‌ها کودک اکنون شانس بقای بیشتری نسبت به سال ۱۹۹۰ دارند — در سال ۲۰۲۳، از هر ۲۷ کودک یکی پیش از رسیدن به سن پنج‌سالگی جان خود را از دست داده، در حالی که این نسبت در سال ۱۹۹۰، یک در هر ۱۱ کودک بوده است. با این حال، روند کاهش مرگومیر کودکان زیر پنج سال در نیمه اول دوره اهداف توسعه پایدار (۲۰۱۵–۲۰۲۳) نسبت به دوره اهداف توسعه هزاره (۲۰۰۰–۲۰۱۵) کندتر شده است. به‌طور جهانی، نرخ سالانه کاهش مرگومیر کودکان زیر پنج سال از ۳.۷ درصد در سال‌های ۲۰۱۵–۲۰۰۰ به ۲.۲ درصد در سال‌های ۲۰۲۳–۲۰۱۵ کاهش یافته است.
مرگومیر کودکان زیر پنج سال
نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال به احتمال مرگ یک نوزاد پیش از رسیدن به پنج‌سالگی اشاره دارد و به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده بیان می‌شود. در سال ۲۰۲۳، حدود ۴.۸ میلیون کودک زیر پنج سال جان خود را از دست دادند. این بدان معناست که در سال ۲۰۲۳، هر روز حدود ۱۳,۱۰۰ کودک زیر پنج سال فوت کرده‌اند. به‌طور جهانی، بیماری‌های عفونی از جمله ذات‌الریه، اسهال و مالاریا همچنان از دلایل اصلی مرگومیر کودکان زیر پنج سال هستند. تولد زودرس و عوارض مرتبط با دوره زایمان از دیگر دلایل مرگومیر کودکان زیر پنج سال عنوان شده است.
نرخ جهانی مرگومیر کودکان زیر پنج سال از ۹۴ مورد به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده در سال ۱۹۹۰ به ۳۷ مورد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته، که معادل ۶۱ درصد است. با وجود این پیشرفت قابل توجه، بهبود بقا و زنده‌ماندن کودکان همچنان موضوعی بسیار حیاتی و اضطراری است. تنها در سال ۲۰۲۳، روزانه حدود ۱۳,۱۰۰ کودک زیر پنج سال جان خود را از دست داده‌اند؛ رقمی که به‌شدت بالا و در بیشتر موارد قابل پیشگیری است.
هم نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال و هم تعداد مرگ‌ومیرهای زیر پنج سال از سال ۱۹۹۰ تاکنون بیش از نصف کاهش یافته‌اند.
نرخ‌های جهانی مرگومیر و تعداد مرگ‌ومیرها بر اساس سن، ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳
در بیشتر مناطق جهان و در ۱۵۸ کشور از مجموع ۲۰۰ کشور، نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال از سال ۱۹۹۰ تاکنون دست‌کم به نصف کاهش یافته است. در میان همه کشورها، ۴۸ درصد (۹۵ کشور) در همین بازه زمانی نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال را دست‌کم دو سوم کاهش داده‌اند — ۳۹ مورد از این کشورها دارای درآمد پایین یا متوسط-پایین هستند. این موضوع نشان می‌دهد که اگرچه بار مرگومیر کودکان در جهان به‌طور نابرابر توزیع شده، اما بهبود بقا و زنده‌ماندن کودکان حتی در شرایط محدود منابع نیز امکان‌پذیر است.
کودکان همچنان با نابرابری‌های گسترده منطقه‌ای و درآمدی در شانس زنده‌ماندن خود مواجه هستند. آفریقا (صحرای آفریقا) همچنان بالاترین نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال را در جهان دارد — ۶۸ مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده. در سال ۲۰۲۳، از هر ۱۵ کودک در این منطقه، یکی پیش از رسیدن به پنج‌سالگی جان خود را از دست داده است — این رقم ۱۴ برابر بیشتر از خطر مرگ برای کودکانی است که در کشورهای با درآمد بالا به دنیا می‌آیند و تقریباً ۲۰ سال عقب‌تر از میانگین جهانی است، چراکه جهان نرخ ۱ در ۱۵ را در سال ۲۰۰۴ تجربه کرده بود. نابرابری‌های مرتبط با بقاء کودکان در سطح کشورها نیز بسیار زیاد است؛ به‌گونه‌ای که خطر مرگ پیش از پنج‌سالگی برای کودکی که در کشوری با بالاترین نرخ مرگومیر به دنیا آمده، حدود ۸۰ برابر بیشتر از کشوری با پایین‌ترین نرخ مرگومیر است. همچنین هر چهار کشوری که نرخ مرگومیر آن‌ها بیش از ۱۰۰ مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده است، در آفریقا قرار دارند.
با تغییرات جمعیتی، بار مرگومیر کودکان به‌طور فزاینده‌ای بر دوش آفریقا است. تقریباً ۸۴ درصد از کل مرگومیر کودکان زیر پنج سال در جهان در سال ۲۰۲۳ تنها در دو منطقه رخ داده است: صحرای آفریقا (۵۸ درصد) و جنوب آسیا (۲۶ درصد). به‌دلیل رشد جمعیت کودکان و تمرکز جمعیتی در مناطق با نرخ بالای مرگومیر، سهم آفریقا از مرگومیر جهانی کودکان زیر پنج سال از ۳۱ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۵۸ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته و انتظار می‌رود در دهه‌های آینده نیز بیشتر شود.
بالاترین نرخ‌های مرگومیر کودکان زیر پنج سال در سطح ملی در منطقهٔ پایین صحرای آفریقا مشاهده می‌شود.
نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال (مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده) بر اساس کشور، سال ۲۰۲۳
برای پایان دادن به مرگ‌های قابل پیشگیری کودکان در سراسر جهان، نیاز به مداخلات هدفمند برای علل مرگ خاص به هر گروه سنی از کودکان وجود دارد. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در مبارزه با بیماری‌های دوران کودکی، بیماری‌های عفونی که به‌طور نابرابر کودکان در شرایط فقیرتر را تحت تأثیر قرار می‌دهند، همچنان بسیار شایع هستند، به‌ویژه در آفریقای سیاه. به‌طور جهانی، بیماری‌های عفونی از جمله ذات‌الریه، اسهال و مالاریا، همراه با تولد زودرس و عوارض مرتبط با زایمان، همچنان از دلایل اصلی مرگومیر کودکان زیر پنج سال هستند. افزون بر این، کودکان دچار سوءتغذیه، به‌ویژه آن‌هایی که به سوءتغذیه شدید و حاد مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای مرگ ناشی از این بیماری‌های شایع کودکان قرار دارند. دسترسی به مداخلات نجات‌بخش برای اطمینان از کاهش پیوسته مرگومیر در کشورهای با درآمد پایین و متوسط حیاتی است.
مرگومیر کودکان زیر پنج سال بر اساس ثروت و سطح اداری
اگرچه فاصله مطلق میان ثروتمندترین و فقیرترین خانوارها در بیشتر کشورها از سال ۱۹۹۰ کاهش یافته، اما فاصله نسبی در بسیاری از کشورها همچنان باقی مانده یا حتی افزایش یافته است. کودکان ساکن در خانوارهای فقیرتر همچنان شانس بیشتری برای مرگ نسبت به کودکان در خانوارهای ثروتمند دارند. در سال ۲۰۲۳، نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال در میان فقیرترین خانوارها از ۳ تا ۱۳۹ مورد به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده متغیر بود، در حالی که در میان ثروتمندترین خانوارها این نرخ بین ۲ تا ۹۴ بود. کشورهایی با بیشترین فاصله مطلق میان نرخ مرگومیر در ثروتمندترین و فقیرترین گروه‌ها در سال ۲۰۲۳ عبارتند از: نیجریه (۸۶)، مالی (۶۵)، و گینه (۶۳). پیشرفت در کاهش مرگومیر کودکان زیر پنج سال نیز در میان گروه‌های درآمدی نابرابر است. در نیجریه، نرخ مرگومیر کودکان در ثروتمندترین خانوارها از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ به میزان ۵۶ درصد کاهش یافته، در حالی که این کاهش برای فقیرترین خانوارها ۴۵ درصد بوده است.
بررسی داده‌نماهای مربوط به برآورد نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال بر اساس گروه‌های درآمدی
نابرابری‌ها برای کودکان همچنان پابرجا هستند، حتی اگر سطح کلی مرگومیر همچنان رو به کاهش باشد.
نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال (مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده) بر اساس گروه‌های درآمدی در نیجریه، گینه و مالی، ۱۹۹۰–۲۰۲۳
با وجود پیشرفت‌های ملی در کاهش مرگومیر کودکان زیر پنج سال، پیشرفت در سطح مناطق زیرملی (استانی یا محلی) نابرابر است. در نیجریه، که نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال در سطح ملی در سال ۲۰۲۱ برابر با ۱۰۷ مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده بود، این نرخ در سطح اداری اول از حداقل ۵۲ مرگ به‌ازای هر ۱,۰۰۰ تولد زنده تا حداکثر ۲۵۳ مرگ در همان مقیاس متغیر بود. در بوروندی، نرخ مرگومیر کودکان زیر پنج سال در سطح ملی از سال ۲۰۰۰ تاکنون ۶۱ درصد کاهش یافته است، در حالی که میزان کاهش در سطح اداری دوم در این کشور از ۸۰ درصد (بیشترین کاهش) تا ۵۶ درصد (کمترین کاهش) متغیر بوده است.
