قوانین و مقررات ملی و بین المللی
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان دارای ۹ ماده است و در سال ۱۳۸۱ خورشیدی به تصویب رسیده است. مفاد این قانون در راستای ممانعت از آزار و اذیت، و بهره¬کشی از کودکان و نوجوانان برای ارتکاب اعمال خلاف است. در این قانون سعی شده است که موارد و مصادیق کودک ازاری در چارچوب قانون تعریف گردیده و یک سلسله تدابیر کیفری برای مرتکبین آن پیش بینی شده است. این قانون اولین قانونی است که کودک آزاری را تعریف و آنرا جرم انکاری کرده است.
لازم به توضیح است با نهایی شدن مراحل تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که هم اکنون از تصویب مجلس گذشته است و برای تایید شورای نگهبان ارسال گردیده است به این قانون نیازی نخواهد بود و نسخ خواهد شد.
پروتكل مربوط به وضع پناهندگان
پروتکل مربوط به وضع پناهنده گان یکی از کلیدی ترین معاهده های بین المللی حقوق پناهندگی به حساب می آید . این پروتکل که داری یازده ماده میباشد و توسط ۱۴۶ کشور امضا شده است و در ۴ اکتوبر ۱۹۶۷ میلادی به مرحلة اجرا در آمده است.
البته قبل از معاهدة ۱۹۶۷ میلادی، حقوق مربوط به پناهندگان بر اساس الزامات وضعیتی و مکانی محدود می شد. مثلا، در معاهده ۱۹۵۱ سازمان ملل متحد در باب وضعیت پناهندگان، حقوق پناهندگی را بر اساس حوادثی تعریف می شد که قبل از ۱ ژانویه ۱۹۵۱ میلادی در اروپا و یا جاهای دیگر اتفاق افتاده بود. اما پروتکل ۱۹۶۷ محدودیت های زمانی و مکانی را برداشت
این کنوانسیون از جمله اسناد اولیه برای حفاظت از حقوق پناهندگان در کشورهای دیگر است که در ۲۸ ژوییه ۱۹۵۱ میلادی در ژنو به تصویب رسید. این کنوانسیون در ۷ فصل و ۴۶ ماده تنظیم شده است که بعداً یک الحاقیه با ۱۶ بند به آن اضافه گردید.
در این پروتکل تلاش گردیده است که با توجه به افزایش موج مهاجرت ها حقوق و وجایب دولت ها در برابر مهاجرین را تعیین و تعریف کند. در چارچوب این کنوانسیون، حقوقی مانند حق اشتغال، حق مسافرت، کسب تابعیت، عدم تبعیض، تامین رفاه و آسایش، احوال شخصیه و غیره برای پناهندگان به رسمیت شناخته شده است.
كنوانسيون مربوط به وضع پناهندگان
این کنوانسیون از جمله اسناد اولیه برای حفاظت از حقوق پناهندگان در کشورهای دیگر است که در ۲۸ ژوییه ۱۹۵۱ میلادی در ژنو به تصویب رسید. این کنوانسیون در ۷ فصل و ۴۶ ماده تنظیم شده است که بعداً یک الحاقیه با ۱۶ بند به آن اضافه گردید.
در این پروتکل تلاش گردیده است که با توجه به افزایش موج مهاجرت ها حقوق و وجایب دولت ها در برابر مهاجرین را تعیین و تعریف کند. در چارچوب این کنوانسیون، حقوقی مانند حق اشتغال، حق مسافرت، کسب تابعیت، عدم تبعیض، تامین رفاه و آسایش، احوال شخصیه و غیره برای پناهندگان به رسمیت شناخته شده است.
كنوانسيون مربوط به رضايت با ازدواج، حداقل سن براي ازدواج و ثبت ازدواجها
این کنوانسیون براساس قطعنامه (هفدهم) 1763 A مورخ ۷ نوامبر ۱۹۶۲ مجمع عمومي براي امضا و تاييد گشوده شد و در ۹ دسامبر ۱۹۶۴ به اجرا درآمده است. این کنوانسیون در ۱۰ ماده تنظیم گردیده است.
این کنوانسیون بر اساس مادة ۱۶ اعلامیة جهانی حقوق بشر در راستای ترويج و حمايت از احترام همگاني به حقوق بشر و آزاديهاي بنيادي و رعايت اين حقوق و آزاديها براي همه انسانها، براساس منشور ملل متحد بدون تمايز نژادی، جنسيتی، زبانی يا دينی تدوین گردیده است. در این سند ازدواج ازادانه فارغ از جنسیت، نژاد، دین و ملیت به رسمیت شناخته شده است و از دولت های متعهد خواسته شده است که رسوم، قوانين و روشهاي باستاني مغایر اعلامیة حقوق بشر را ملغا نمایند و به تضمين آزادي كامل در انتخاب همسر، حذف كامل ازدواجهاي كودكان و نامزدكردن دختران جوان پيش از سن بلوغ، بپردازند و مجازاتهاي مناسب تعیین نمایند.
توصيه درباره رضايت با ازدواج ، حداقل سن براي ازدواج و ثبت ازدواجها
پروتكل الحاقي پيمان نامه حقوق کودك درباره خريد و فروش کودکان، خودفروشي کودکان و هرزه نگاري کودکان
این پروتکل که در ۷۱ ماده تنظیم شده است، در راستای متعهد ساختن دولت ها به ممنوعیت ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش کودکان، ﺧﻮدﻓﺮوﺷـﻲ کودکان و هـﺮزﻩ ﻧﮕـﺎري کودکان تنظیم شده است. در این پروتکل از کشور های عضو خواسته شده است که در راستای رﺷﺪ ﺟﺴﻤﻲ، رواﻧﻲ، ﻣﻌﻨﻮي، اﺧﻼقی کودکان با جرایمی که در این پروتکل تعریف گردیده است، به صورت مشترک مبارزه نمایند. به این منظور، یک سلسله اقدامات اجرایی از جمله استرداد مجرمین، مصادرة اقلام سوء استفاده از کودکان و… در این سند پیش بینی گردیده است.
در این پروتکل علاوه بر مسایل حقوقی و جزایی، به حمایت دولت ها از کودکان قربانی و خانواده های شان نیز اشاره شده است. از همه مهمتر برای محو این جرایم، یک سلسله اقداماتی در نظر گرفته شده است که باید در چارچوب ایجاد ﻗﻮاﻧﻴﻦ، ﻣﻘﺮرات اداري، سیاست های اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺮﻧﺎمه های ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي ﺗﻘﻮﻳﺖ، اﺟﺮا و ﺗﺮوﻳﺞ گردند.
ایران به این پروتکل الحاقی پیوسته است.
توسعه اجتماعی: توسعه اجتماعی، شامل مسایلی مربوط به وضعیت اجتماعی جهان و جوانان، سالخوردگی، معلولان و خانواده
این گزارش در پاسخ به قطعنامة ۱۴۰/۶۷ مجمع عمومی به عنوان مساعدتی به نشست عالی مجمع عمومی در تحقق آرمان های توسعه هزاره و دیگر هدف های مورد توافق بین المللی مربوط به توسعه برای معلولان تهیه گردیده است، و توصیه هایی نیز صورت گرفته است.
مجمع عمومی درصدد انجام اقدامات فوری برای تحقق هدف های مورد توافق بین المللی مربوط به توسعه، به ویژه آرمان های توسعه هزاره، برای معلولان بوده است. گزارش کنونی روش ها و عملکرد های مناسب موجود نسبت به توسعه فراگیر را که شامل حال معلولان نیز باشد، بررسی می کند و از تجربه نظام ملل متحد در ادغام و همگرایی مسایل مرتبط و همه جانبه کمک می گیرد. گزارش با توصیه اقداماتی برای گنجاندن معلولیت به عنوان بخش اصلی و لازم تمامی تلاش های مربوط به توسعه پایان می یابد.
مقررات سازمان ملل متحد براي حمايت از نوجواناني که از آزادي خود محروم شده اند
این مصوبه دارای ۸۷ ماده است که در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰ میلادی به تصویب رسیده است. این مقررات که به هدف حمایت از حقوق، ایمنی، و سلامت جسمی نوجوانان تنظیم شده است، می کوشد که حداقل ضوابط را برای محافظت از نوجوانانی محروم از آزادی تعیین نماید. اﻳﻦ ﻣﻘﺮرات ﺑﺎﻳﺪ بی ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ، ﺑﺪون ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﮋاد، رﻧﮓ، ﺟﻨﺴﻴﺖ، ﺳﻦ، زﺑﺎن، دﻳﻦ، ﻣﻠﻴﺖ، دیدگاه های ﺳﻴﺎﺳﻲ و غیره اجرا شود.
در چارچوب این سند به حقوق و مسایل عمدة نوجوانان چون ﺁﻣﻮزش و ﭘﺮورش، ﺁﻣﻮزش های ﺣﺮﻓﻪ ای، ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ، ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﺰﺷﻜﻲ، روش های اﻧﻀﺒﺎﻃﻲ، ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع و غیره توجه شده است.
اصلاحات لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان
این لایحه با ( ۵۴) ماده در سال ۱۳۹۷ خورشیدی در مجلس شورای اسلامی ایران به تصویب رسید. در این قانون تلاش شده است تا موجبات حمایت از کودکان و نوجوانان فراهم گردد، و علاوه بر والدین، دستگاه ها و نهادهای رسمی نیز برای تامین حقوقی مانند حق تحصیل کودکان و نوجوانان موظف گردیده اند. در این قانون به آسیب ها و خطرات نسبت به کودکان و جوانان توجه شده است و تدابیری برای جلوگیری از قاچاق آنان و یا اعضای بدن شان پیش بینی گردیده است. با اجرایی شدن این لایحه قانون حمایت از کودکان و نوجوانان ۱۳۸۱ نسخ می گردد.
قانون آیین دادسری کیفری
این قانون با۵۷۰ ماده در سال ۱۳۹۲ خورشیدی تصویب شده و در سال ۱۳۹۴ خورشیدی یک سلسله اصلاحات در آن اعمال گردیده است. قانون آیین دادرسی شامل قوانین و مقررات جامع برای کشف جرم، تعقیب متهم، نحوة رسیدگی، رعایت حقوق متهم و تعیین اختیارات دادگاه ها و قضات و غیره است. در ارتباط به کودکان ونوجوانان، بخش سوم فصل ششم به رسیدگی به پروندههای اطفال و نوجوانان و دادگاههای اطفال و نوجوانان اختصاص یافته است.