حوزه های تمرکز

سن و مسئولیت کیفری: بازخوانی نظریه مشهور فقهای امامیه

نظریۀ معروف در میان فقهای امامیه سن بلوغ دختران را پایان نُه سال قمری و سن بلوغ پسران را پایان پانزده سال قمری می داند. در این نظریه، اهلیت عبادی و حقوقی از مسئولیت کیفری تفکیک نمی شود. این مقاله به بازخوانی مبانی این نظریه می پردازد. بخش اول مقاله به تبیین مقتضای اصل در مسئله می پردازد. بخش دوم با تاکید بر مفاهیم ناظر به بلوغ در متون دینی بویژه قرآن مجید تاکید می کند که بلوغ یک واقعیت زیست شناسانۀ جسمی و روانی است و به همین اعتبار از ارکان اهلیت جزایی به شمار می آید. سن به اعتبار نظم عمومی و از آن رو که به طور غالب می تواند کاشف از این وضعیت باشد، اماره بلوغ است. این اماره ممکن است از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت باشد. بخش سوم مقاله با توجه به ویژگی های مسئولیت کیفری به طرح دلایلی می پردازد که بر پایۀ آن ها می توان از تفکیک اهلیت کیفری از دیگر اهلیت های حقوقی و عبادی دفاع نمود.

نویسنده: رحیم نوبهار

PDF
Download دانلود
۱۳۹۱

دستورالعمل چگونگی تشخیص رشد و کمال عقل افراد بالغ کمتر از ۱۸ سال صادر شد

غلامحسین محسنی‌اژه‌ای ریاست قوه قضاییه، دستورالعمل چگونگی تشخیص رشد و کمال عقل افراد بالغ کمتر از ۱۸ سال» موضوع ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی را ده سال پس از تصویب این قانون در سال ۱۳۹۲، صادر کرد.

این دستور‌العمل به منظور جلوگیری از  اطاله دادرسی ناشی از نقض تحقیقات یا نقض آراء صادره براساس ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی و سرعت و دقت در اتخاذ تصمیم و صدور رای دادگاههای بدوی، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور، صادر شده و قضات با اجرای این دستورالعمل می‌توانند مستند به گزارش رسمی پزشکی قانونی مبنی بر عدم قطعیت در رشد و کمال عقلی کودکان، از صدور حکم اعدام کودکان خودداری کنند. 

براساس این دستورالعمل که روز دوم آبان ۱۴۰۲ به امضای رئیس قوه قضاییه رسیده و ابلاغ شده،‌ آمده: «در صورت توجه اتهام به فرد بالغ کمتر از هجده سال، موضوع جرائم ماده ۹۱ قانون،‌ چنانچه به تشخیص قاضی رسیدگی کننده، رفع شبهه در رشد و کمال عقل وی، مستلزم استعلام از پزشکی قانونی باشد، وی می‌تواند ضمن معرفی مرتکب به کمیسیون و اعلام تاریخ وقوع جرم، گزارشی از پرونده و تصویر اوراقی از آن که موثر در تشخیص رشد و کمال عقل وی باشد را جهت اخذ نظر کمیسیون به پزشکی قانونی ارسال نماید.

در تبصره‌های ماده دوم این دستورالعمل تصریح شده که قاضی باید نسبت به درک ماهیت جرم توسط مرتکب و حرمت آن در زمان ارتکاب جرم تحقیق کند، نتایج بررسی رشد و کمال عقل مرتکب دریافت شده باشد، پزشکی قانونی بررسی دقیق انجام داده باشد و قاضی می تواند نتایج آزمایشات بالینی را از مراکز درمانی یا پزشکی قانونی دریافت کند.

PDF
Download دانلود
۱۴۰۲

قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی

این قانون به نحوه اعطای تابعیت به فرزندان زنان ایرانی می پردازد که همسر غیر ایرانی دارند. با این قانون، زنان از حق دریافت حق شهروندی برای فرزندان خود که از پدری غیر ایرانی متولد می شوند برخوردار شدند.
PDF
nazarat.shora-rc.ir Download دانلود
۱۳۹۸

رشد وکمال عقل در آیینه رویه قضایی

مجتبی فرح بخش، استادیار دانشگاه شاهد و وکیل پایه یک دادگستری در این مقاله نگاهی به مسئله ی کمال العقل با نگاهی انتفادی به پرونده ستایش میپردازد. در قسمتی از رای موضوع این پرونده میخوانیم:

روند شکل گیری جنایت و انجام بی عیب و نقص آن و ارتکاب جرایم متعدد از لحظه قصد ارتکاب تجاوز جنسی با اغفال و فریب مجنی علیها و ارتکاب قتل به شیوه فجیع و اقدامات فجیعانه در جنایت بر میت، دلالت بر سلامت روحی و روانی و رشد و کمال عقلی متهم دارد

با این حال، به نظر میرسد نظریه پزشکی قانونی در این خصوص، دلالت قاطع بر اثبات رشد و کمال عقلی متهم نداشته است. مفاهیم رشد و کمال عقل، مفاهیم فقهی و حقوقی هستند که این مقاله در پی بدست دادن فهمی دقیق از آن هاست.

PDF
Download دانلود

رشد جزایی

رشد جزایی به معنای رسیدن به سنی است که شخص قوه ی تمیز و تشخیص کامل حسن و قبح اعمال و درک اوامر و نواهی قانونی را داشته باشد، که در قوانین ایران علیرغم اهمیت بدان پرداخته نشده و عموما رشد مدنی مورد نظر حقوق دانان بوده است. این مقاله نگاهی انتقادی میکند به مسائل ناشی از این عدم توجه و به بررسی مفهوم رشد جزایی میپردازد.

PDF
Download دانلود

دستورالعمل اجرایی ماده 477 آیین دادرسی کیفری

برابر این ماده، چنانچه آرا قطعی دادگاه ها خلاف بیِّن شرع باشند، رئیس قوه قضائیه میتواند از اجرای حکم ممانعت به عمل بیاورد. این آیین نامه اجرای این ماده و فرایند مطلع ساختن رئیس قوه قضائیه از احکام خلاف بین شرع را موضوع خود قرار داده است.

PDF
Download دانلود

رهنمودهای حقوق کیفری ماهوی در قبال کودکان بزه دیده

ضرورت اتخاذ رویکردی افتراقی به حقوق کودکان در راستای اعمال سیاست های حمایتی برای آنان، مطابق با معیارهای بین المللی از یک سو، و آسیب پذیری آنان در برابر رفتارهای خشن و گسترش جرائم از سوی دیگر، قانونگذاران ملی را برا آن داشته است که در صدد اصلاح قوانین موجود برای کودکان بزه دیده، بر اساس واقعیات اجتماع، برآیند و قوانین ویژه ای را که در بردارنده حقوق کیفری ماهوی و شکلی باشد تدوین کنند. این مقاله به بررسی تعاریف، رهنودهای ماهوی ، معیارهای جرم انگاری و فراهم کردن سازوکار جبران آثار ناشی از بزه دیدگی میپردازد.

PDF
Download دانلود

سن رشد در اسلام و حقوق بین الملل

بر اساس مواد 37 و 40 کنوانسیون حقوق کودک، دولت های عضو باید حداقل سن مسولیت کیفری را برای کودکان که  مطابق با شرایط جسمی، فیزیکی و روحی و عقلی کودک باشد تعیین کند. ماده ی 91 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 در این راستا به نوعی لزوم احراز رشد در خصوص مسئولیت کیفری اطفال زیر هجده سال را مطرح نموده تا راهی قانونی برای قضات برای معافیت کودکان از این مجازات خشن فراهم آورد. این مقاله به بررسی فقهی حقوقی مسئولیت کیفری با نگاهی به قوانین جدید در سایه ی اسناد و تعهدات بین المللی ایران میاندازد.

PDF
Download دانلود

پرونده شخصیت اطفال و نوجوانان در حقوق ایران

در بحث شخصیت متهم، هر متهم شخصیت ویژه ای دارد و لازمة شناسایی آن، تشکیل پرونده شخصیت برای او است. پرونده شخصیتی حاوی اطلاعات روانی، تربیتی و موارد مهمی از جمله جنسیت، وضع جسنمانی، شنرا یط اجتمناعی و خنانواد گی اطفال و نوجوانان، و اظهارات متخصصان علوم پزشکی، روان شناسی، مددکاری و پژوهشهای اجتماعی، به ویژه متخصصان جنرم شناسنی درباره متهم است. مقاله پیش رو، تلاشی برای پردازش پروندة شخصیتی اطفال و نوجوانان و راه کارهای حقوقی پیش بینی شده در مواجهه بنا آن درحقوق ایران است که به نظر می رسد، با توجه به بررسی های انجام رفته در حقوق کیفری ایران، به ویژه در برخی مواد قانون مجازات اسلامی، قانون آیی دادرسی کیفری 1031 ، آیی نامة اجرایی سازمان زندان ها و نیز قانون آیی دادرسی کیفری 1041 به صراحت به لزوم تشکیل پروندة شخصیت دربارة اطفا و نوجوانان اشاره کنرده انند، و بررسن ی هنا ی مین دانی انجنام رفتنه از پروننده هنا موجنود حناک ی از تشکیل نشدن پروندة شخصیت در مراحل دادرسی و کامل نبودن آن در کانون اصلاح و تربیت زندان است. روش تحقیق در این نوشنتار مبتنی بر مطالعات میدانی، اسنادی و تحلیل محتوا است

کلیدواژگان
اطفال و نوجوانان، اقدامات تأمینی، بازساز اری، پروندة شخصیت، حفوق ایران

حقوق جزا و سیاست جنایی دوره 1، شماره 1، بهار و تابستان 1931 صفحات 113 3
PDF
Download دانلود
پیمایش به بالا