بهترین قانون، تا زمانی که به اجرایی نشود، کمترین اثری ندارد. به همین دلیل در نظامهای دموکراتیک «حاکمیت قانون» یک ارزش و یک اصل به شمار میآید. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به نقل از«Carothers, T» حاکمیت قانون را اینگونه تعریف کرده:
«همگان به قوانين آگاهي دارنـد، معنـي قـوانين واضـح اسـت و قوانين به طور برابر برهمگان اعمال ميشود.»
آیا قوانین مربوط به کودکان اجرا می شود؟
یکی از چالشهای بزرگ نظام حقوقی ایران، اجرا نشدن بسیاری از قوانین مربوط به کودکان یا اجرای ناقص قوانین مربوطه است. به همین دلیل کودکان یکی از قربانیان عدم اجرای قوانین هستند، از رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی که به قربانی شدن کودکان بسیاری منجر شده تا رعایت نکردن مفاد کنوانسیون حقوق کودک و… که منافع کودکان را به خطر انداخته است.
یک چالش حقوقی که به تازگی جامعه ایران با آن مواجه شده، عدم رعایت حقوق کودکان توسط تاکسیهای اینترنتی است. خبرگزاری رکنا روز ۲۷ تیر ۱۴۰۱ در خبری با عنوان «کتک زدن شدید کودک یزدی بعد از ربوده شدن/ پسربچه به کما رفت». از پیدا شدن بدن نیمه جان کودکی در یزد پس از ناپدید شدن خبر داده و نوشته:
«اواخر هفته گذشته زوج جوانی با مراجعه به پلیس از ربوده شدن پسر ۹ ساله خود خبر دادند. مادر این کودک به ماموران کلانتری ۱۴ ابوذر شهر یزد گفت: پسرم به آموزشگاه رفته و قرار بود با تاکسی اینترنتی به خانه برگردد. زمان بازگشت وی به مقابل خانه رفتم اما هرچه منتظر ماندم خبری از پسرم نشد. با راننده تاکسی اینترنتی تماس گرفتم اما او مدعی شد پسرم را مقابل خانه پیاده کرده است. به حرفش مشکوک شدم ،چون میدانستم پسرم را نیاورده است. به همین خاطر از او شکایت داریم. سردار عباسعلی بهدانیفرد، فرمانده انتظامی استان یزد در تشریح این خبر گفته: پس از شکایت این خانواده به کلانتری ۱۴ ابوذر شهرستان یزد و اعلام ناپدید شدن فرزندشان بلافاصله بررسی موضوع در دستور کار قرار گرفت. ماموران کلانتری با کار گسترده اطلاعاتی بلافاصله راننده خودرو را شناسایی و دستگیر کردند و در بازجویی فنی، متهم به ضرب و جرح کودک ۹ ساله و رها کردن او در حاشیه شهر یزد اعتراف کرد. سردار بهدانی فرد تصریح کرد: مأموران پلیس در عملیاتی ضربتی در محل اعلام شده حضور پیدا کرده و کودک مصدوم و بیحال را مشاهده و او را به بیمارستان منتقل کردند.کودک بهدلیل ضرب و جرح شدید از سوی راننده دچار شکستگی جمجمه شده و به کما رفته است که تلاش برای زنده نگهداشتن کودک از سوی کادر درمان ادامه دارد».
آیا تاکسیهای اینترنتی مجاز به ارائه سرویس به کودکان هستند؟
بررسیهای ما نشان میدهد که دو شرکت مطرح تاکسیهای اینترنتی به نام اوبر و لیفت، به رانندگان خود اجازه نمیدهند تا کودکی را بدون همراهی یک بزرگسال سوار کنند. بزرگسال میتواند والدین، اعضای خانواده و یا دوستان باشند.
این دو شرکت به کاربران زیر ۱۸ سال اجازه نمیدهند که اکانت شخصی داشته باشند و با آن اکانت خرید سرویس داشته باشند.
اما شرکتهای آلترناتیوی وجود دارند که برای جابجا کردن کودکان می توان از آنها استفاده کرد، مثل شرکت «HopSkipDrive» که به صورت تخصصی به کودکان سرویس ارائه میکنند و والدین میتوانند برای سرویس روزانه یا خرید یک سفر با آن قرارداد امضاء کنند، آنها کودک را از یک بزرگسال طبق قرارداد تحویل میگیرند و به بزرگسالی دیگر در مقصد تحویل میدهند.
آیا تاکسیهای اینترنتی ایرانی مجاز به جابجایی مسافر کودک هستند؟
شرکت اسنپ در تشریح چگونگی امنیت مسافران در اسنپ در مطلبی با عنوان «اسنپ چگونه امنیت سفر را تامین میکند» به امنیت مسافران پرداخته ولی کوچکترین اشارهای به مقررات مربوط به جابجایی مسافر کودک ندارد، اما در بخش کامنتهای این پست و در پاسخ به تقاضای یکی از کاربران که پیشنهاد کرده، امکانی برای کنترل سفر فرزندان زیر ۱۸ سال برای والدین بگذارید، آورده: «طبق قوانین اسنپ فرزندان زیر ۱۸ سال تنها با حضور یک فرد بزرگسال می توانند از اسنپ استفاده کنند».
بنابراین اسنپ مقرراتی مشابه مقررات اوبر و لیفت در ممنوعیت ارائه سفر به کودکان وضع کرده، ولی پرسش این است که پسر ۹ ساله یزدی چگونه از تاکسی اینترنتی استفاده کرده است؟
البته در متن خبر اشاره نشده که منظور از تاکسی اینترنتی «اسنپ» است یا از تاکسی اینترنتی دیگری استفاده شده ولی آنچه روشن است اینکه یک تاکسی اینترنتی کودکی ۹ ساله را سوار کرده، او را ایمن به مقصد نرسانده و بدن نیمه جان او را پلیس کشف کرده است. یعنی مقررات ممنوعیت ارائه سرویس به کودکان رعایت نشده است.
آیا قانون بازدارندهای برای نقض حقوق کودکان توسط شرکت های تاکسیرانی اینترنتی داریم؟
آقای حسین رئیسی متخصص حقوق کودکان در این خصوص به مرکز عدالت برای کودکان میگوید: «هرچند ممنوعیت ارائه سرویس به کودکان توسط تاکسیها، در آیین نامه اجرایی تاکسیرانی کشور قید نشده ولی مطابق قانون عمومات قانون مدنی، معامله با کودکان ممنوع است و ارائه خدمات تاکسیرانی به کودکان نیز نوعی معامله است که بدون اجازه و هماهنگی با والدین غیرقانونی است».
به نظر میرسد، دولت برای ایفای وظیفه خود در حفاظت از کودکان، باید نسبت به جابجایی مسافران کودک توسط تاکسیهای اینترنتی مقرراتی وضع کند تا منافع کودکان تضمین و این خدمات با ایمنی کامل انجام شود. وضع دستورالعملی لازمالاجرا برای همه شرکتهای تاکسیرانی که متضمن حقوق و امنیت کودکان باشد، ضروری است تا کودکان و خانوادهها با اطمینان خاطر بتوانند از سرویسهای تاکسیرانی استفاده کنند.
