«اعدام بلوچ‌ها» و اعمال خشونت عریان علیه فعالان بلوچ، موضوع گفتگویی بود میان جمعی از فعالان مدنی و سیاسی در کلاب طرح نو در کلاب هاوس. در این نشست که به بررسی علل اعدام گسترده بلوچ‌ها اختصاص داشت، مهمانان هر کدام از زاویه‌ای به بحث بپرداختند که قابل تامل است. لذا شما را به شنیدن مباحث مطرح شده در این اتاق دعوت میکنیم.
بخش اول: حسین قاضیان جامعه شناس در پیوند با موضوع علل گستردگی اعدام بلوچ‌ها، در این نشست می‌گوید: به سبب حاشیه‌نشینی و اینکه بدنه جامعه ارتباط اجتماعی–فرهنگی با مردمان این استان ندارند، شاخص‌های توسعه در این استان بسیار از سطح متوسط کشور پایین است، و آنها را هم از نظر جغرافیایی، هم از نظر اجتماعی – فرهنگی به مردمان حاشیه تبدیل کرده و همین سبب شده که اعدام بلوچ‌ها صدایی بلند نمی‌کند.
بخش دوم: نیما نوروزی متخصص روانشناسی در پیوند با موضوع علل گسترش اعدام بلوچ‌ها در این نشست می‌گوید: هدف حکومت در افزایش اعدامها ایجاد درماندگی در مردم است. او مجازات اعدام را از زاویه روانشناسی غیر اخلاقی می‌داند و باور دارد که در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان که امکانات مساوی نیست و مردم کمتر از رفاه اجتماعی برخوردارند و فقر چهره واضح‌تری دارد طبیعی است که مشکلات مردم بیشتر باشد. او ریشه این اتفاقات را در رفتار حکومت می‌داند و می‌گوید: مسئول نابسامانی حکومت است و مجازات اعدام پاسخی است به ناکارآمدی حکومت!
بخش سوم: الهه اجباری فعال حقوق زنان و از زنان بلوچ نیز در این نشست می‌گوید: ریشه همه مشکلات مردم بلوچ را وارداتی و ناشی از محروم نگه داشتن آنان است. القاء خشونت‌طلبی مردم این منطقه، در محروم نگه داشتن آنها موثر بوده است. به باور او وضعیت حاکم بر بلوچ‌ها، از بالا و از سوی حکومت و دستهای برتر و هژمونی مسلط به مردم منطقه تحمیل شده است.
بخش چهارم: حسین رئیسی وکیل و استاد دانشگاه کارلتون درباره دلایل افزایش مجازات اعدام در منطقه بلوچستان ایران می‌گوید: قبل از هر چیز باید ستم مضاعفی که بر بلوچ‌ها اعمال می‌شود به رسمیت بشناسیم. یکی از همین موارد اعمال مجازات اعدام بیشتر علیه آنهاست. او می‌گوید: به هیچ وجه نباید امکان اعمال مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر وجود داشته باشد، چون این جرایم ریشه در مسائل اجتماعی اقتصادی و معیشتی دارند. عدالت اجتماعی اقتضاء می‌کند تا از اعمال مجازات در این زمینه خودداری شود و بجای آن به رفع فقر و تامین عدالت اجتماعی در این مناطق بیشتر پرداخته شود.
بخش پنجم: مرضیه محبی وکیل و فعال حوزه حقوق زنان با اشاره به یک نمونه از وکالت تسخیری خودش از یک جوان بلوچ که متاسفانه اعدام شده، می‌گوید: اعدام گسترده بلوچ ها یک امر سیستمی است. او معتقد است باید این موضوع را از موضوعاتی مانند سوخت‌بری و سایر ستم‌هایی که بر این مردم به دلیل حاشیه و مرز نشین بودن و یا قوم و اقلیت مذهبی سنی بودن با هم دید. او رفتار حکومت نسبت به این مردم را انتقام‌جویانه می‌داند و با اشاره به واژه حیات برهنه، باور دارد که جامعه از مردم این منطقه قربانی می‌سازد تا قابلیت کشته شدن در نام حقوقی خود را برای آنها القاء نماید.
بخش ششم: صابر ملک‌رئیسی از اهالی بلوچستان و فعالان حقوق بلوچ‌ها همچنین در این نشست می‌گوید: برای بررسی دلایل افزایش اعدام بلوچ‌ها باید به سابقه جمهوری اسلامی در این خصوص توجه نماییم. او با اشاره به پرونده اعدام سه نفر از بلوچ ها که به فاصله بسیار کوتاهی از بازداشت، اعدام شدند می‌گوید: این انتقام‌گیری حکومت از بلوچ‌هاست که حتی افراد ۱۷ و ۱۸ ساله بازداشتی را اعدام می کند. به گفته ملک‌رئیسی، تنها را کاهش این نوع اعدامها، اجازه دادن به ورود وکلا به پرونده‌های شهروندان بلوچ و انجام رسیدگی‌های قانونی و عادلانه است. او پرونده تشکیل شده علیه خود قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی را نوعی پرونده‌سازی می خواند.
بخش هفتم: شیراحمد شیرانی نارویی از دیگر فعالان حقوق بلوچ‌ها و مدیر موسسه حقوق بشری حال‌وش، درباره علل گسترش اعدام بلوچ‌ها، با ارائه آماری از موارد اعدام‌های انجام شده در سال ۱۴۰۱ می‌گوید: اعدام بلوچ‌ها حتی اعدام زنان بلوچ، انتقامجویی حکومت از بلوچ‌هاست.
او می‌گوید: از یک طرف دادرسی عادلانه درباره افراد بلوچ در معرض اعدام صورت نمی‌گیرد و از سویی دیگر با افزایش اعتراضات مردمی علیه حکومت، تعداد بیشتری از بلوچ‌ها در زندان‌ها اعدام می‌شوند تا بر سران طوایف بلوچ و امام جمعه زاهدان فشار وارد شود که از ادامه اعتراضات جلوگیری کنند.
بخش هشتم: فریبا بلوچ، فعال حقوق زنان، با برشمردن دردهای متعدد موجود در منطقه بلوچستان، دلیل عمده گستردگی اعدامها و سایر آسیب‌ها در این منطقه را ناشی از به حاشیه‌راندگی بلوچ‌ها می‌داند و می‌گوید: متاسفانه وقتی درباره بلوچستان صحبت میکنیم به سبب حاشیه بودن آنها فقط بحث اعدام نیست، رنج و درد مردم آنها بسیار فراوان است. باید درباره همه رنج‌ها صحبت کنیم.
من بغض دارم وقتی از این منطقه صحبت می‌کنم. به گفته فریبا بلوچ، مردم این منطقه تنها از طریق اعدام جان نمی‌بازند بلکه به سبب تسلط نیروهای نظامی در آنجا، هرروز بی دلیل و غیر قانونی کشته می‌شوند. بی‌قانونی حاکم بر این منطقه، عامل افزایش اعدام و قتل روزافزون بلوچ هاست.
