«۲۰ درصد از رزمندگان ایران در جنگ با عراق را نوجوانان تشکیل میدادند و ۲۰ درصد شهدای جنگ نیز نوجوان بودند» سردار امیرعلی حاجیزاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، روز ۲۰ تیر ۱۴۰۲ در افتتاحیه فصل جدید اردوهای راهیان پیشرفت، با بیان این مطلب، اظهار داشت: «این عدد بسیار زیادی است چرا که مثلاً از کادر سپاه چهل هزار شهید دادیم و از برادران عزیز ارتشی تعداد زیادی شهید شدند، ولی ارتش و سپاه وظیفه ذاتیشان دفاع از تمامیت ارضی کشور است؛ تعدادی از رزمندگان نیز شامل عزیزان سرباز و تعدادی هم در قالب احتیاط فراخوان شده بودند و عدهای هم در قالب بسیجی از اقشار مختلف شرکت کرده بودند، ولی عدد حضور دانشآموزان بهعنوان رزمنده و تعداد سی و شش هزار شهید دانشآموز معنادار است که این یعنی بسیاری از قهرمانان ملی کشور از قشر دانشآموز هستند.»
سردار حاجیزاده در حالی اعزام کودکان به مناطق جنگی را با افتخار اعلام و کودکان کشته شده را قهرمان خوانده، که مطابق دیوان بینالمللی کیفری، سربازگیری از میان کودکان جنایت جنگی و مطابق با ماده ۳۸ کنوانسیون حقوق کودک و پروتکل الحاقی شرکت کودکان در جنگ، دولتهای حق استفاده از کودکان در جنگ را ندارند و نباید اجازه دهند جان کودکان به خطر افتد.
دولت ایران بیاعتنا به تعهدات بینالمللی، در حد وسیعی نسبت به اعزام کودکان به مناطق جنگ اقدام کرده که به گفته سردار حاجیزاده ۲۰ درصد از کشته شدههای جنگ را کودکان تشکیل دادهاند.
مطابق قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و قانون کنوانسیون حقوق کودک، تمام افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب شده و از حقوق کودکان برخوردارند.
استفاده از کودکان در جنگ یا کودک سربازی، از مصادیق نقض آشکار حقوق کودکان است. در ماده ۴ پروتکل اختیاری شرکت کودکان در جنگ آمده: «از طرفین درگیریها میخواهد که به افراد زیر هجده سال اجازه شرکت در جنگ داده نشود و سربازگیری اجباری در مورد این افراد نیز ممنوع است.» ماده ۶ همین پروتکل نیز تصریح دارد: «دولتها نباید کودکان را برای اقدامات نظامی بسیج کنند و از نامنویسی آنها برای شرکت در درگیریهای نظامی خودداری شود و حکومتها برای بازگشت آرامش جسمانی و روانی کودکان تلاش کنند.»
بیاعتنایی برخی دولتها از جمله دولت ایران در سربازگیری از میان کودکان، سبب شد تا در اساسنامه رم از دیوان بینالمللی کیفری با صراحت بیشتری از سربازگیری از میان کودکان به عنوان جرم جنگی یاد شود. در ماده ۲، ۸ و ۲۶ اساسنامه رم مصوب سال ۱۹۹۸ که در سال ۲۰۰۲ اجرایی شد آمده سربازگیری یا نامنویسی از افراد زیر ۱۵ سال برای شرکت در درگیریهای نظامی ممنوع و یک جرم جنگی محسوب میشود. شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز در سال ۲۰۰۵ با تصویب قطعنامه ۱۶۱۲ ایجاد سیستم نظارتی و گزارشدهی به منظور وادار کردن دولتها و گروههای نظامی و شبه نظامی به استفاده نکردن از کودکان در جنگ و پذیرش قوانین بینالمللی را مصوب کرد.
سردار حاجیزاده که در جمع نوجوانان شرکت کننده در اردوهای راهیان پیشرفت سخن میگفت تصریح کرد: «در دوران دفاع مقدس نوجوانان و دانشآموزان ما در یگانها و تیپها نقش اساسی داشتند و شاکله اساسی یگانها را تشکیل میدادند و البته باید گفت که نوجوانان در همه حوادث مهم کشور قشر پرچمدار بودهاند و کارنامه درخشانی دارند؛ در پیروزی انقلاب اسلامی از سال 56 که حضور یکپارچه ملت علیه طاغوت بهصورت علنی همه اقشار مختلف حضور پیدا کردند دانشآموزان و نوجوانان نقش بیبدیلی داشتند، در دوران دفاع مقدس و جنگ تحمیلی که جنگ بینالمللی بود و در گروههای جهادی در حوادث غیرمترقبه نقش بینظیری داشتند.»
او با بیاعتنایی آشکار به تعهدات قانونی ایران در برابر کودکان، آنها را به ادامه دادن راه کودکان رزمنده تشویق کرده و میگوید: «امروز باید شما نوجوانان و دانشآموزان قدر خودتان را بدانید چرا که نوجوانان و دانشآموزان آن دوران که در حوادث مختلف نقشآفرینی کردند شما در امتداد همان نقش هستید که بایستی وضعیت کشور منطقه و خودتان را درک کنید که بتوانید مأموریت و ایفای نقش خودتان را بهنحو احسن انجام دهید.»
این توصیهها در حالی از سوی فرماندهان سپاه برای نوجوانان تجویز می شود که کودکان به تناسب سن مسایل سیاسی و اجتماعی را درک می کنند. حق اظهار نظر و داشتن دیدگاه اختصاصی بدون ترس از تعقیب دارند. این حقوق از یک طرف با بکارگیری آنها در جنگ و یا آماده سازی آنها برای عملیاتهای نظامی چنانچه در سخنان سردار حاجی زاده مشاهده میشود و از سوی دیگر کودکان در جایی که براساس حق خود، اظهار نظر میکنند که خوشایند حکومت نیست، تحت تعقیب قضایی نادرست قرار میگیرند و با زندان و شکنجه روبرو هستند.
در جنبش مهسا ژینا امینی نیز ۲۰ درصد از جانباختگان کودکان و نوجوانان کشور بودند. قریب صد نفر از بیش از ۵۰۰ کشته شده اعتراضات کودکان بودهاند. اگر چه هیچ کودکی نباید جان شیرینش را از دست بدهد، اما این حکومت است که در جنگ و در اعتراضات هر دو با رفتار نادرست، کودکان را قربانی میسازد. نیاز امروز کودکان دریافت آموزشهای مدرن و توجه به دیدگاههای آنها در امور سیاسی و اجتماعی است. نادیده گرفتن آنها در هر شرایطی برای کشور زیانبار است. خشونت نسبت به کودکان در هر شرایطی زیانبار و حتی میتواند در شرایط جنگی جنایت جنگی و در سایر شرایط کشتار و خشونت علیه کودکان میتواند از مصادیق جرایم علیه بشریت محسوب شود.
راهاندازی اردوهای راهیان پیشرفت، پیشنهاد ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران بود. او روز ۲۵ مهر ۱۴۰۲ در جمع مدیران وزارت آموزش و پرورش، اردوهای راهیان پیشرفت را مکمل اردوهای راهیان نور (اعزام دانش آموزان به مناطق جنگی برای آشنایی با وقایع جنگ ایران و عراق) دانست و گفته بود: «راهیانپیشرفت» در کنار «راهیان نور» برای ایجاد نشاط در دانشآموزان و مشاهده پیشرفت و دستاوردهای کشور از جمله در پارکهای علم و فناوری راهاندازی شود.» او گفته بود: «محیطهای علمی و پژوهشی دانشگاهی از جمله مکانهای بسیار جذاب و دیدنی برای دانشآموزان است و نشان دادن پیشرفت ما و دستاوردها و افتخارات کشور به نسل نوجوان و جوان خنثی کننده اخبار منفی و القائات نادرست رسانههای خارجی به نسل امروز ماست.» اما واگذاری تریبون مراسم افتتاحیه این اردو به سردار حاجیزاده از فرمانده هان سپاه و دفاع از جنایات جمهوری اسلامی در اعزام کودکان به مناطق جنگی و به کشته دادن ۳۶ هزار نوجوان (به گفته سردار حاجی زاده) نشان میدهد که مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی، درکی از اردوهای دانشآموزی، بجز آنچه در اردوهای راهیان نور انجام میدهند ندارند و عملا راهیان پیشرفت نیز نسخه خوشنامتری از راهیان نور و بخشی از پروژه پروپاگاندای جمهوری اسلامی برای انحراف افکار نوجوانان طراحی شده است.
