مرکز عدالت برای کودکان: «تجدیدنظر در معنای قصاص» عنوان کتابی است از خانم دکتر صدیقه وسمقی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استاد فقه و مبانی اسلام.
دکتر صدیقه وسمقی در این کتاب به مبانی فقهی قصاص پرداخته و تفکر فقه سنتی در خصوص قصاص را مستند به آیات قرآن به چالش کشیده است. خانم وسمقی در این کتاب با طرح این پرسش که «چگونه ممكن است خداوند حكيم و دانا از يك سو مردمان را به انتقام جویی از قاتل دعوت كرده، حتي اين انتقام جویی را واجب بخواند) چنان كه مفسران و فقها دريافته‌اند (و از ديگر سو، در همان آيه و آيات ديگر با بهترين تعابير و وعدههاي نيك، بندگان را به عفوكردن از مجازات دعوت كند؟ از يك سو قصاص را مايه زندگاني بخواند و از سوي ديگر درگذشتن از آن را رحمت الهي بداند؟» آورده: اکثر تفاسیر تعبیر نادرست از واژه قصاص ارائه کرده اند. مفسران معناي مجازات و انتقام را نه از معناي لغوي قصاص به دست آوردهاند و نه از آيات قرآن. بلكه آنان اين معنا را بر واژه قصاص تحميل كرده، كوشيدهاند آيات قرآن را بر اين اساس تفسير كنند. به همين دليل است كه اين معنا با آيات قصاص و پيام ديگر آيات، سازگاري ندارد.
در این کتاب می خوانیم: قصاص در لغت بر وزن فعال است و معنائي نزديك به كلمه مثال دارد و آن يعني برابري، توازن و تناسب ميان دو چيز. برخي مفسران نيز واژه قصاص را مساوات معنا نموده، اما در تفسير آيات به اين معنا اعتناي كافي نكردهاند. به نظر ميرسد از آنجا كه شأن نزول آيات مربوط به قصاص، جنگ و درگيري ميان قبايل و انتقامجويي آنان از يكديگر بوده است، اين موضوع بر تفسير آيات سايه افكنده، معناي واژه قصاص نيز تحت تاثير آن از معناي اصلي خود دور شده است.
فقها و مفسران كه قصاص را مجازات معنا كردهاند، از اين آيه چنين فهميدهاند كه مجازات جان در برابر جان و چشم در برابر چشم و… واجب است يعني قرآن ما را به اعمال چنين مجازاتي فرا ميخواند. اين در حالي است كه قرآن در آيات متعدد به كساني كه عفو و صلح را بر ميگزينند وعده نيك ميدهد اما هيچگاه به كساني كه اعمال مجازات را انتخاب ميكنند وعده پاداش نداده است. اين رويكرد با برداشت فقها و مفسران از آيات قصاص مغايرت دارد. آيه مورد اشاره در واقع ميگويد اگر ميخواهيد مجازات كنيد رعايت برابري مجازات با جرم و پرهيز از افراط و تبعيض، بر شما واجب است. اما اگر ببخشید و از اعمال مجازات در گذريد، اين بخشش، كفاره گناهان شما خواهد بود. آيه، عدم گرايش خود را نسبت به مجازات جان در برابر جان و چشم در برابر چشم صريحا نشان ميدهد.
متن کامل کتاب تجدید نظر در معنای قصاص که با کسب اجازه از نویسنده محترم این کتاب خانم دکتر وسمقی در لینک زیر قرار گرفته را اینجا بخوانید:
