وقتی خودروهای سوخت‌بر، تنها وسیله ایاب و ذهاب دانش‌آموزان در مناطق دور افتاده سیستان و بلوچستان است، یعنی فاجعه دیگر غیر منتظره تلقی نمی‌شود.
این یکی از تازه‌ترین اخبار تلخ حوزه آموزش و پرورش کشور است که روز سه شنبه ۱۶ آبان ۱۴۰۲ منتشر شد:
«پنج دانش‌آموز، در پی سانحه واژگونی یک خودروی سوخت‌بر، در حومه شهرستان سرباز در استان سیستان و بلوچستان، دچار مصدومیت شده و حال یکی از دانش‌آموزان وخیم گزارش شده است.»
فقدان سرویس ایاب و ذهاب، دانش‌آموزان این مناطق را مجبور به استفاده از خودروهای گذری که عمدتا به «سوخت‌بری» مشغول هستند، می‌کند. خودروهایی فاقد ایمنی برای حمل و نقل همزمان بنزین و مسافر.
رستم ملایی سرپرست آموزش و پرورش شهرستان سرباز با بیان اینکه راننده خودروی واژگون شده، متعلق به پدر یکی از دانش‌آموزان بوده، از پاسخگویی در خصوص چرایی استفاده از خودروهای سوخت‌بر به جای سرویس مدرسه، شانه خالی کرده و توضیح بیشتری نداده است. داوود گلی مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان نیز گفته: دانش‌آموزانی که دچار سانحه شده‌اند از سرویس‌های مدرسه استفاده نکرده‌اند و با خودروهای عبوری شخصی تردد کرده‌اند. ما در همه شهرستان‌ها و مناطق، طرح روستا مرکزی و سرویس مدرسه داریم و خانواده و دانش‌آموزانی که تقاضای سرویس مدرسه دارند، می‌توانند به اداره آموزش و پرورش منطقه خودشان مراجعه کنند و از سرویس مدرسه روستا استفاده کنند.
این ادعا اما با اظهارات خانواده دانش‌آموزان و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب مجلس شورای اسلامی و کنوانسیون حقوق کودک منطبق نیست.
یکی از اولیای عبدالقدوس ایراندوست دانش‌آموزی که حال او بر اثر تصادف وخیم اعلام شده و سطح هوشیاری پایینی دارد، در خصوص این حادثه که دو روز پیش اتفاق افتاد به رکنا گفته: اداره آموزش و پرورش متاسفانه برای تهیه سرویس دانش‌آموزان ما همکاری نمی‌کند. در گرما و سرما مجبورند ساعت‌ها منتظر خودروهای سوخت‌بر در کنار جاده بمانند و گاهی حتی دیر به مدرسه می‌رسند و یا به دلیل نبود سرویس از کلاس درس‌شان جا می‌مانند.
مطابق قانون حمایت از اطفال و نوجوانان «بازماندن طفل و نوجوان از تحصیل» و «ترک تحصیل دانش آموزان» و «در خطر قرار دادن سلامت جسمی و عاطفی کودکان» از مصادیق در معرض خطر قرار گرفتن رشد کودکان و امنیت آنها و عملی مجرمانه است و وزارت آموزش و پرورش باید پاسخگو باشد که چرا شرایط تحصیل رایگان کودکان مناطق کمتر برخوردار را مهیا نکرده، و چرا دانش‌آموزان این مناطق به نظام آموزشی به طور ایمن دسترسی ندارند؟
رئیس شورای روستای میتگان می‌گوید: در این روستا کشاورزی و دامداری وجود ندارد و بیشتر اهالی فقیرند و توان مالی ندارند که برای رفت و آمد فرزندانشان به مدرسه خودرو بخرند و بیشتر خودروهایی که در این مسیر در حال تردد هستند و دانش‌آموزان را به مدرسه می‌برند و می‌آورند سوخت‌بر هستند. بارها به مسئولان آموزش و پرورش شهرستان سرباز اعلام کرده‌ایم که کلاس‌های پایه‌های دبیرستان مینان که با روستای ما کمتر از یک کیلومتر فاصله دارد را تکمیل کنند که دانش‌آموزان مجبور نشوند به مدرسه باتک که ۱۰ کیلومتر با ما فاصله دارد بروند اما به ما اعلام می‌کنند آمار دانش‌آموزان برای تشکیل کلاس، پایین است.
عبید ملک رئیسی معلم مدارس استان سیستان و بلوچستان نیز به رکنا می‌گوید: ۵۱ درصد این استان را روستا تشکیل می‌دهد. در این شرایط، درس خواندن بچه‌ها در مقاطع بالا سخت می‌شود. چون بیشتر در روستاهایی که دارای مرکزیت است مدرسه متوسطه اول و دوم وجود دارد و دانش‌آموزان از روستاهای اطراف باید به این مدارس بروند. حال در چنین شرایطی، برخی خانواده‌ها را تصور کنید که اجازه نمی‌دهند فرزندانشان چند کیلومتر آن طرف‌تر بروند تا درس بخوانند. او «ترک تحصیل» را نتیجه نبود دسترسی مناسب به نظام آموزشی می‌داند و می‌گوید: پنج نفر از دانش‌آموزان خودم از پارسال تا امسال ترک تحصیل کرده‌اند و این خیلی غم انگیز است.
عبید ملک رئیسی با بیان اینکه من در سیستان و بلوچستان مدارسی را می‌شناسم که تا امروز معلم سر کلاس نرفته می‌گوید: شورا و دهیار روستاها هر روز می‌آیند و می‌گویند معلم می‌آید؛ ولی همچنان خبری نیست و بچه‌ها تا الان درس نخوانده‌اند. همچنین با توجه به اینکه به دانش‌آموزان در مناطق محروم کتاب رایگان داده می‌شود، هنوز برخی از دانش‌آموزان ما کتاب نگرفته‌اند. من خودم در خانه پرینتر دارم و با هزینه شخصی از یکی دو درس برای دانش‌آموزانم پرینت گرفته‌ام تا از درس عقب نمانند.
مطابق استانداردهای حفاظت از کودکان توسط سازمان ها و موسساتی که با کودکان کار می کنند از موسساتی که مسئولیت ایاب و ذهاب کودکان را برعهده دارند انتظار می رود تا از کارکنانی استفاده کنند که:
- توان رانندگی داشته باشند و از استفاده از هرگونه مواد مخدر، الکل یا دارویی که احتمالاً توانایی رانندگی آنها را مختل می‌کند خودداری کنند.
- آگاه باشند که ایمنی و سلامتی کودک تا زمانی که کودک به طور ایمن به والدین یا سرپرستش تسلیم داده می‌شود؛ مسئولیت آنهاست.
- جزئیات سفر را طبق رویه‌های توافق شده ثبت کنند.
- اطمینان حاصل کنند که رفتار آنها همیشه مناسب است.
- اطمینان حاصل کنند که ترتیبات مناسب برای اطمینان از ایمنی وسیله نقلیه، مسافر و راننده وجود دارد.
علاوه بر این مطابق قانون کنوانسیون حقوق کودک که ایران نیز آن را پذیرفته و در حکم قانون است، ایجاد امکان تحصیل رایگان کودکان زیر ۱۸ سال جزو تکالیف دولت‌ها در پاسخگویی به حقوق کودکان است. دسترسی دانش‌آموزان به محیط مدرسه و برخورداری از آموزش با کیفیت حق دانش‌آموزان است و عدالت آموزشی حکم می‌کند که تبعیضی میان دانش آموزان وجود نداشته باشد و همه به تحصیل با کیفیت دسترسی داشته باشند. ترک تحصیل دانش‌آموزان به دلیل دسترسی نداشتن به نظام آموزشی و کوتاهی وزارت آموزش و پرورش در تکمیل نیروی انسانی مدارس و آموزش معلمان و رفع موانع دسترسی دانش‌آموزان به مدرسه، از جمله مواردی است که قابلیت پیگرد قضایی در دستگاه قضایی داخلی دارد و قابل شکایت به کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد است.
