گفتگو با دکتر صدیقه وسمقی اسلام پژوه و عضو سابق هیات علمی دانشگاه تهران
مرکز عدالت برای کودکان: بازخوانی احکام اسلامی، خصوصا در حوزههایی که چالشهایی در جامعه امروز ما ایجاد کرده، حائز اهمیت است و باید مورد توجه بسیار قرار گیرد، تا بتوان تصویری متفاوت از فقه اسلامی در دنیای امروز ارائه کرد که پاسخی درخور برای پرسشهای نسل جوان و جویای دلیل و برهان امروز جامعه ایران داشته باشد. لذا با طرح این پرسش که چقدر قوانین اسلامی در جامعه مدرن امروزی امکان اجرا دارد، وارد مساله قصاص شدهایم تا با بازتعریف معنای قصاص، راهی پیدا کنیم برای به چالش کشیدن فقهای سنتی و اثبات ضرورت توقف حکم اعدام به طور عام و اعدام نوجوانان به طور خاص.
آیا قصاص یک حق شخصی است که خانوادهها باید آن را اجرا کنند و «ولیدم» بایستی پیگیر آن باشد؟ یا مسئله ولیدم مربوط به زمانی است که حکومت مستقر وجود ندارد و یا اینکه نه، اساسا نبایستی قصاص اجرا شود؟ چگونه و با چه استدلالی میتوان وجوب اجرای حکم قصاص به عنوان اجماع فقهای سنتی و اخباریون را به چالش کشید؟ علاوه بر چالش جدی که در رابطه با مبانی فکری فقهای سنتی که قائل به وجوب مجازات اعدام و قصاص هستند، ما با چالش دیگری در رابطه با افراد زیر ۱۸ سال مواجه هستیم. چراکه افراد زیر ۱۸ سال کودک به شمار میآیند و مساله سن مسئولیت کیفری آنها مطرح است. فقهای سنتی، سن بلوغ را سن مسئولیت کیفری میدانند و به همین دلیل از اجرای حکم قصاص دفاع میکنند، حال آنکه به دلایل روانشناسی و علمی افراد زیر ۱۸ سال از کمال عقل برخوردار نیستند و ماهیت و حرمت جرم را درک نمیکنند. چگونگی مواجهه با این چالش و سوالهایی که پیرامون قصاص، خصوصا اعدام نوجوانان مطرح بود را در گفتگویی با «دکتر صدیقه وسمقی، اسلامپژوه و استاد سابق دانشگاه تهران» به بحث گذاشتیم.
خانم وسمقی در این گفتگو یک دیدگاه انتقادی نسبت به آنچه که از مقررات اسلامی برداشت میشود مطرح میکند که شنیدنی است. او سن بلوغ را مستند به متون اسلامی امری عرفی میداند و سن ۱۵ سال برای پسران و ۹ سال برای دختران را سن بلوغ عرفی جامعه عرب دوران صدر اسلام و بیارتباط با عرف امروز جامعه ایران میداند و میگوید: در ایران امروز، حتی پذیرفته نیست که مسئولیتهای مهم که مسئولیت کیفری مهمترین آن است را از جوانان ۱۸-۱۷ ساله انتظار داشت.
ویدیو پیشرو، چکیدهای است از گفتگو تفصیلی آقای حسین رئیسی متخصص حقوق کودکان و استاد دانشگاه کارلتون کانادا با خانم دکتر صدیقه وسمقی که میبینید. اگر مایل به شنیدن متن کامل این گفتگو هستید لطفا به پادکست مرکز عدالت برای کودکان که با عنوان ««جامعه مدرن و مجازات قصاص نوجوانان» در سه قسمت منتشر شده، گوش دهید.
مرکز عدالت برای کودکان ضمن تشکر از خانم صدیقه وسمقی، شما را به تماشای این ویدئو دعوت میکند:
